بهبود عملکرد، درصد روغن و پروتئین کنجد(Sesamum indicum L.) تحت شرایط تنش خشکی با محلول پاشی روی و بور

تنش خشکی از مهم ترین عوامل محیطی کاهش رشد و عملکرد بسیاری از گیاهان زراعی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا محسوب می شود. در طی بروز تنش خشکی به علت بالا رفتن غلظت املاح محلول در محیط ریشه و در نتیجه افزایش پتانسیل اسمزی خاک، از جذب عناصر غذایی تا حد زیادی کاسته می شود. در صورت بالا رفتن pH محلول خاک، جذب عناصر کم مصرف بیشتر از سایر عناصر دچار اختلال می شود. در این میان کمبود روی و بور از شایعترین موارد کمبودهاست که در برخی موارد حتی بدون بروز علایم کمبود ظاهری موجب کاهش عملکرد کمی و کیفی گیاهان روغنی، همچون کنجد، بویژه در شرایط بروز تنش خشکی، می گردد. این پژوهش با هدف تعیین اثر محلول پاشی روی و بور بر عملکرد و اجزای عملکرد و درصد روغن و پروتئین در کنجد در شرایط تنش خشکی انجام گرفت.
آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1392 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس اجرا گردید. عامل اصلی تنش خشکی در سه سطح شامل آبیاری پس از 75، 110 و 145 میلی-متر تبخیر از تشتک تبخیر و عامل فرعی بصورت محلول پاشی بور و روی در چهار سطح شامل عدم کاربرد بور و روی (فقط آب) و محلول-پاشی با سولفات روی و اسید بوریک و کاربرد توام سولفات روی و اسید بوریک بودند.
نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که در تیمار آبیاری 75 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر محلول پاشی روی و بور باعث افزایش تعداد کپسول در بوته نسبت به تیمار شاهد شد. در تیمار آبیاری 145 میلی متر تبخیر، روی توانست بیشترین تعداد کپسول در بوته را سبب شود. در همین تیمار آبیاری محلول پاشی بور بیشترین مقدار وزن 1000 دانه را سبب شد. تعداد دانه در کپسول در تیمار آبیاری پس از 110 میلی متر تبخیر با محلول پاشی توام روی و بور افزایش معنی دار (3/80) نسبت به شاهد (0/64) پیدا کرد. آبیاری پس از 145 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کمترین عملکرد دانه (1535 کیلوگرم بر هکتار) را در پی داشت، ولی بین سطوح آبیاری پس از 75 (1947 گیلوگرم بر هکتار) و 110 (2115 گیلوگرم بر هکتار ) میلی لیتر تبخیر، تفاوت معنی داری مشاهده نشد. محلول پاشی روی و بور باعث افزایش درصد روغن و محلول پاشی روی، بور و توام روی و بور سبب افزایش درصد پروتئین نسبت به تیمار شاهد شد. روی نیز بیشترین عملکرد دانه (2119 کیلوگرم در هکتار) را سبب شد. آبیاری بعد از 145 میلی متر تبخیر، نسبت به دو تیمار دیگر، بطور معنی داری شاخص برداشت را کاهش داد.
با توجه به یافته های پژوهش، محلول پاشی روی، بور و توام روی و بور در شرایط تنش خشکی توانست باعث بهبود عملکرد و اجزای عملکرد و درصد روغن و پروتئین در کنجد شود.