تبیین تجسم اعمال براساس ترتب عوالم کلی وجود (ماده، مثال، عقل)

تجسم و تمثل اعمال، از پیچیده ترین مباحث معاد است که آرای پرشماری در مورد عقلانی بودن یا نبودن آن وجود دارد؛ حتی برخی از متکلمان به دلیل اعتقاد به عرض بودن اعمال و عدم قابلیت عرض برای بقا، به لحاظ عقلی منکر تجسم اعمال شده اند. هر شیء، عقیده، عمل و موجودی در سه عالم ماده، مثال و عقل، یک حقیقت واحدی دارد که آن حقیقت در هر یک از این عوالم، متناسب با شرایط آن عالم، صورت و حالت خاصی به خود گرفته است و ملبس به لباس آن عالم می شود و این عوالم با هم، توالی و ترتب و تطابق دارند. درنتیجه اعمال آدمی، بعد از انجام در اثر تکرار، دارای آثار ماندگاری در نفس شده و به شکل ملکه درآمده اند و با استقرار در صقع وجودی نفس، با نفس آدمی به عوالم دیگر منتقل گشته، در آنجا ممثل می شوند. برخی آیات قرآن هم موید عوالم سه گانه است و وجود اشیا با حقیقت واحد در این عوالم را تایید می کند. نوشتار حاضر بر آن است تا وجود و تمثل اعمال آدمی را در هر یک از نشئه های سه گانه تبیین و تحلیل عقلی کند.