بررسی مضمون آفرینی با اشیاء کم بسامد در دیوان صائب تبریزی

مضمون آفرینی که از ویژگی های برجسته سبک هندی است، ایجاد و یا کشف رابطه و پیوند تازه میان امری ذهنی با عینی است که در ظاهر هیچ پیوندی میان آنها نیست. جزئی نگری شاعران این دوره و تامل در امور خرد، عاملی است تا آنها حتی اشیاء پیرامون خود را به عنوان یکی از عناصر مضمون ساز انتخاب نمایند. در این نوشتار برآنیم تا بر اساس مضمون آفرینی با اشیاء کم بسامدی چون: بهله، خرده قلم، خلال دندان، دنبه گداز، شان، فرد، کجک، مگس ران و... دریابیم که صائب با داشتن نگاهی باریک بینانه و منحصر به فرد، برای ساختن مضامین تازه از چه زاویه ای بدین اشیاء نگریسته و چه شیوه ای را در آفرینش آن به کار برده است؟ و آنکه کاربرد این نوع مضمون آفرینی ها چگونه نیمه پنهان شاعر و وضعیت اجتماعی عصر صفویه را بازگو مینماید؟ بررسی و تحلیل این عناصر جدا از آنکه اسلوب معادله را برترین شگرد مضمون آفرینی میداند، ارزش هنری اشعار صائب و وسعت دامنه خیال او را نمایان میکند؛ همچنین با بیان ذهنیت شاعر در شگردهای مضمون آفرینی، خصوصا در اسلوب معادله، شخصیت عالمانه و روانشناسانه وی در قالب باورها، عقاید و اندیشه های تعلیمی و عرفانی به وضوح نمایان میگردد و نیز افق های تازه ای به روی خواننده نسبت به شناخت لوازم زندگی عوام و خواص و چگونگی کاربرد آن در دوره صفویه گشوده میشود.