بررسی و مقایسه مناجات نامه خواجه عبدالله و الهی نامه حسن زاده آملی بر پایه سبک شناسی لایه ای

یکی از پژوهش های جدی در نوع ادبی الهی نامه ها، تحلیل محتوای این گونه ادبی بر مبنای سبک شناسی لایه ای در حوزه های پنجگانه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیکی است و با همین دیدگاه به مقایسه مناجات نامه خواجه عبدالله و الهی نامه علامه حسن زاده آملی پرداخته ایم. این روش تلفیقی از سبک شناسی مدرن و سنتی بر پایه اصول زبان شناسی است. هر دو اثر با درونمایه عرفانی انتخاب شده اند و مسئله تحقیق پیگیری گفتمان دو سویه میان این دو اثر با اختلاف حدود نه قرن میباشد؛ تا از این طریق سیر و تحول الهی نامه نویسی و کارکردهای هر یک از بخش های گفته شده، مشخص شود. با این دیدگاه ده جمله هسته ای و خوشه ایبه همراه وابسته- هایشان از هر دو اثر انتخاب شده است. یافته ها حاکی از آن است که در مساله واژه ، رمزگانه ای وابسته به عرفان و دین تمایز چندانی دیده نمیشود و در مقوله دستوری با وجود اختلاف نهصد ساله باز هم ساختار ادبی بر ساختار الهی نامه نویسی رواج دارد تا ساختار دوره هر نویسنده. در مقوله ادبیت متن هر دو به موسیقی توجه کرده اند و نشان میدهد که الهی نامه نویسی با موسیقی رابطه تنگاتنگی دارد. البته خواجه عبدالله از این چالش صنایع لفظی برتر آمده، تمایز اصلی تنها در بخش ایدئولوژیک دیده شده است و علت آن را باید در تمایز تفکر اشعری و شیعه اثنی عشری دید که خود را در تشبیه ها و استعاره های مربوط به خداوند نشان میدهد.