سازوکار دگرشکلی های جوان در دشت تهران: تلفیق مشاهدات صحرایی و مدلسازی فیزیکی

کلان شهر تهران به عنوان پایتخت ایران در دامنه جنوبی البرز مرکزی واقع گردیده است. گسل شمال تهران به عنوان اصلی ترین ساختار این گستره، در بخش شمالی شهر قرار گرفته و مخروط افکنه های آبرفتی را از سنگ های آتشفشانی رشته کوه البرز جدا می سازد. در داخل شهر گسل های دیگری نیز وجود دارند که به نظر می رسد از لحاظ ساختاری با گسل شمال تهران مرتبط می باشند. مطالعه عوارض ریخت شناسی مانند رودخانه ها و مخروط افکنه های آبرفتی نشان دهنده فعالیت گسل های این گستره می باشد که بر مبنای این مطالعات می توان کوتاه شدگی و حرکات چپگرد را در طول این گسل ها مشاهده نمود. علاوه بر گسل ها تعدادی چین خوردگی نیز در داخل دشت تهران وجود دارند. مشاهدات صحرایی در طول ترانشه های موجود در سطح شهر نشان می دهد که چین خوردگی های موجود در دشت تهران فعال بوده و رشد آنها ناشی از فعالیت گسل های موجود در زیر این چین ها می باشد. عموما گسل های موجود در زیر این چین ها فاقد گسیختگی های سطحی بوده و یا همراه با گسیختگی های اندکی می باشند، و از این رو از نوع گسل های پنهان در نظر گرفته می شوند. امتداد این ساختارها نسبت به گسل شمال تهران به صورت مایل بوده است که به نظر می رسد ناشی از تغییرشکل های چپگرد در طول گستره تهران باشد. فاصله میان چین های فعال و گسل شمال تهران به تدریج از سمت باختر به سمت خاور افزایش می یابد. با استفاده از آزمایش مدلسازی تجربی تاثیر تغییر ضخامت و شیب رسوبات بر موقعیت تشکیل و امتداد ساختارها مورد بررسی قرار گرفته است. براساس نتایج حاصل از این آزمایش می توان استنباط نمود که هندسه، روند و فاصله میان این ساختارها احتمالا توسط عواملی مانند کوتاه شدگی مایل و افزایش ضخامت و شیب رسوبات کنترل می گردد.