مطالعه نحوه توارث عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ژنوتیپ های گندم نان با استفاده از تجزیه میانگین نسل ها

عملکرد دانه حاصل اثر متقابل بین اجزای آن است که تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیط هستند و از این رو بهبود مستقیم عملکرد از طریق اصلاح نباتات به ویژه در نسل های اولیه مشکل است، اما اگر انتخاب بر اساس اجزای عملکرد صورت گیرد، می تواند موثر واقع شود. به منظور بررسی نحوه عمل ژن ها و وراثت پذیری عملکرد دانه و برخی صفات وابسته به آن در گندم، نسل های F1، F2، BC1 و BC2 حاصل از تلاقی گاسپارد ×DN-11 به همراه والدین (P1 و P2) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه میانگین نسل ها نشان داد که در مورد بیشتر صفات مورد مطالعه مدل دو ژنی شامل آثار افزایشی، غالبیت و اپیستازی جهت توصیف تنوع میانگین نسل ها مناسب بود، به طوری که مدل شش پارامتری شامل میانگین (m)، اثر افزایشی (d)، اثر غالبیت (h) و اپیستازی های افزایشی × افزایشی (i)، غالبیت × غالبیت (I) و افزایشی × غالبیت (j) در کنترل صفات مورد مطالعه موثر بودند. برای صفات ارتفاع‏ بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد گلچه ‏های عقیم و عملکرد دانه، آثار اپیستازی افزایشی × افزایشی و غالبیت × غالبیت، برای صفات وزن هزار دانه و وزن دانه در سنبله، آثار افزایشی و غالبیت و برای صفات طول سنبله، طول پدانکل و تعداد روز تا گلدهی انواع آثار اپیستازی به ویژه افزایشی × غالبیت و غالبیت × غالبیت مهم ترین عوامل کنترل کننده این صفات شناخته شدند. به این ترتیب، برای اصلاح جمعیت مورد مطالعه باید به نوع عمل ژن ها توجه و روش اصلاحی مناسب را انتخاب کرد.