مدلسازی بومگردی در تفرج گسترده با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه ونایی بروجرد)

هدف از مطالعه حاضر مدل سازی شایستگی گردشگری گسترده حوزه آبخیز ونایی شهرستان بروجرد در استان لرستان، تعیین کلاس های مختلف شایستگی، امکان رفع موانع کم کننده شایستگی و تعیین اولویت عوامل موثر بر شایستگی است. این تحقیق در سال 1394 بصورت کتابخانه ای، پرسشنامه ای و میدانی صورت گرفت. با استفاده از سوابق کتابخانه ای، نظرات متخصصین و استخراج نظرات گردشگران از پرسشنامه استاندارد و نیز از طریق آنالیز تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، ابتدا عوامل موثر بر گردشگری رتبه بندی شدند. سپس لایه های اطلاعاتی و مکانی متناظر هر عامل از طریق منابع موجود مانند نقشه های توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای، خرید نقشه ها، استفاده از اطلاعات ادارات منطقه و نقشه های پایه در محیط ArcGIS®9.3 تلفیق شدند. معیارهای مورد بررسی به دو دسته کلی فیزیکی و غیر فیزیکی تقسیم شدند. در مجموع با توجه به نوع گردشگری گسترده 12 معیار مورد ارزیابی قرار گرفته و نقشه های هر کدام جداگانه در محیط نرم افزار تولید و بر اساس رتبه بندی با هم تلفیق شدند. نتایج نشان داد که دو معیار کلی از نظر ارزش و اولویت با هم یکسان هستند. نتایج نشان داد که در معیار فیزیکی، حساسیت خاک به فرسایش مهم ترین عامل و فاصله از جاده ها کم اهمیت ترین معیار به ترتیب با ضرایب 22/0 و 01/0 بودند. ضریب ناسازگاری در این نوع مقایسه 4/0 بود که نشان از مقایسه منطقی معیارها را دارد. نتایج معیارهای غیر فیزیکی (زیستی) نیز نشان داد که بین کاربری اراضی، تنوع جانوری و پوشش گیاهی اختلافی از نظر اولویت بندی وجود نداشت و ضرایب آن ها برابر می باشند. بر اساس طبقه بندی فائو مناطق بر اساس شایستگی به سه دسته از خیلی مناسب (1S) تا نامناسب (3S) طبقه بندی گردید. نتایج نشان داد که قسمت زیادی از منطقه در کلاس یک طبقه بندی کاملا مناسب (1S) به مساحت 2150 هکتار، معادل 66/36 درصد قرار گرفت و این مساحت ها اغلب در ارتفاعات که مناسب کوهنوردی و کوه پیمایی هستند واقع شده است. قسمت هایی که ارتفاعات کمتر و یا بیشتر دشتی هستند دارای پتانسیل کمتری به مساحت 1235 هکتار با معادل 07/21 درصد است. در این مدل موانع طبیعی قابل رفعی وجود نداشت که با برطرف کردند آن ها بتوان پتانسیل گردشگری منطقه را افزایش داد. در مجموع باید توجه داشت که گسترش روستا و کم شدن پوشش گیاهی موجب اثراتی بر تنوع گیاهی و حیات وحش و نیز تخریب و آلودگی منطقه خواهد داشت که خود در مهر و موم های آتی موجب کاهش پتانسیل گردشگری شده و باید مسئولان محلی تصمیماتی در این خصوص اتخاذ نمایند. نیز در صورت احداث پناهگاه در محل مناسب منطقه و در میانه راه، موجب اطمینان خاطر گردشگران و افزایش پتانسیل کوهنوردی در منطقه و در نتیجه گسترش اکوتوریسم می شود.