تاثیر آشفتگی بر سطح تعادل جمعیت کرم گلوگاه انار (Apomyelois ceratoniae) در شرایط طبیعی

مهم ترین آفت انار، کرم گلوگاه،Apomyelois ceratoniae (Zeller) ، بوده و روش های رایج مدیریتی آن کنترل شایان پذیرشی در بر نداشته و مدیریت این آفت با مدیریت بوم شناختی (اکولوژیک) امکان پذیر خواهد بود. مهم ترین موضوع اکولوژی، دینامیسم جمعیت بوده و تنظیم جمعیت در حدود سطح تعادل آن ها از اهداف مهم اکولوژی در برنامه ریزی های مدیریتی است. به طور کلی، جمعیت ها از نظر پایداری به صورت های پایدار، ناپایدار و پایداری خنثی می باشند. در مطالعه حاضر تاثیر آشفتگی روی سطح تعادل و پایداری جمعیت کرم گلوگاه انار مورد بررسی قرار گرفت.
در این تحقیق دو آزمایش جداگانه در شهرستان اصفهان و در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1394 انجام شد. آزمایش اول با سه تیمار «آشفتگی با کاهش جمعیت»، «آشفتگی با افزایش جمعیت» و «شاهد»، و آزمایش دوم با دو تیمار «آشفتگی با کاهش جمعیت» و شاهد انجام شد. از آغاز فصل و همزمان با ظهور آلودگی میوه ها تا پایان فصل، در دو بازه زمانی اول (آغاز خرداد تا پایان مرداد ماه) و بازه زمانی دوم (آغاز شهریور تا پایان آبان ماه)، میانگین شمار میوه انار آلوده به عنوان شاخص جمعیت کرم گلوگاه انار به صورت هفتگی ثبت شد. در پایان بازه زمانی اول از تیمارهای آشفتگی با «کاهش جمعیت» همه ی میوه های آلوده گردآوری و به تیمارهای آشفتگی با «افزایش جمعیت» همان بلوک اضافه شد. در تیمار شاهد هیچ گونه افزایش یا کاهشی اعمال نشد. پس از تجزیه داده ها توسط مدل های لگاریتمی – خطی وضعیت پایداری جمعیت پس از آشفتگی، بررسی و آن گاه برای تعیین سطح تعادل پیش و پس از آشفتگی مقایسه میانگین ها انجام شد.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد که در صورت نبود آشفتگی، تغییری در سطح تعادل جمعیت ایجاد نخواهد شد. در تیمار «آشفتگی با کاهش آلودگی» آزمایش اول، سطح تعادل جمعیت همچنان پایدار بود. در حالی که آشفتگی با کاهش آلودگی در آزمایش دوم، باعث جابه جایی در سطح تعادل جمعیت شده و پایین تر از سطح تعادل پیش از آشفتگی قرار گرفت. در تیمار «آشفتگی با افزایش آلودگی» نیز پس از ایجاد آشفتگی، میانگین آلودگی به طور معنی داری بیشتر از میانگین شمار میوه آلوده پیش از آشفتگی بود. نتایج به دست آمده از آزمایش های آشفتگی در جمعیت کرم گلوگاه انار نشان می دهد که ایجاد آشفتگی در جمعیت می تواند در تغییر سطح تعادل جمعیت این آفت موثر واقع شود؛ چنانچه در آزمایش اول در تیمار آشفتگی با «افزایش جمعیت»، سطح تعادل جمعیت پس از ایجاد آشفتگی بالاتر از سطح تعادل جمعیت پیش از آشفتگی قرار گرفت. همچنین در آزمایش دوم در تیمار آشفتگی با «کاهش جمعیت»، سطح تعادل جمعیت پس از ایجاد آشفتگی پایین تر از سطح تعادل جمعیت پیش از آشفتگی بود. جابه جایی سطح تعادل نشان دهنده پایداری خنثی در این جمعیت ها می باشد.در تیمارهایی که آشفتگی در جمعیت رخ نداده است جمعیت پایداری خود را حفظ کرد. بنابراین جمعیت هایی که در معرض آشفتگی قرار نگرفته اند با در اختیار داشتن منابع غذایی کافی در سطوح تعادل خود به صورت پایدار باقی می مانند. این موضوع می تواند نشانگر آن باشد که عامل های طبیعی خواه زنده، مانند دشمنان طبیعی و خواه غیر زنده، مانند عامل های اقلیمی نمی تواند باعث ناپایداری جمعیت کرم گلوگاه شود و در صورت دخالت نکردن انسان (آشفتگی با روش های کنترل آفات) جمعیت کرم گلوگاه پایدار و زیانبار خواهد بود.
ایجاد آشفتگی در جمعیت کرم گلوگاه انار می تواند در مدیریت بوم شناختی آن مورد استفاده قرار گرفته و با برنامه ریزی در بارها و زمان ایجاد آشفتگی، می توان سطح تعادل جمعیت را به سود مدیریت بوم شناختی پایین آورده و با تغییر سطح تعادل به زیر سطح زیان اقتصادی، از زیان اقتصادی آفت جلوگیری کرد. پایین آمدن سطح تعادل جمعیت همراه با حفظ پایداری جمعیت از اعمال روش های پیش اگاهی و کنترل های غیر ضروری مدیریت آفت جلوگیری می کند.