بررسی امکان تولید علوفه در دو توده کوشیا (Kochia scoparia L.) با کاهش مصرف آب در شرایط شور

در تمامی مناطق خشک و نیمه خشک، آبیاری برای تولید محصولات زراعی ضروری است، همچنین شور شدن خاک نیز غیر قابل اجتناب است. بنابراین برای تضمین تولید در این مناطق کاشت گونه هایی از محصولات با آستانه تحمل بالا و کاهش کم محصول در شرایط کم آب و شور ضروری است. کشاورزی و دامپروری در مناطق خشک و نیمه خشک همواره همراه هم بوده است، بنابراین تهیه علوفه برای دام ها یکی از دغدغه های اصلی کشاورزان این مناطق است. کوشیا (Kochia scoparia) گیاهی است یکساله که مقاومت به شوری و خشکی بالایی دارد. این گیاه قادر است با استقرار سریع خود در خاک های شور، علاوه بر ایجاد یک پوشش محافظتی یک ساله به عنوان یک علوفه جایگزین به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک معرفی شود. بنابراین هدف از این مطالعه ارزیابی میزان تحمل به خشکی کوشیا در شرایط آبیاری با آب شور در مراحل مختلف رشدی با تاکید بر خصوصیات علوفه ای کوشیا بود.
آزمایش در قالب کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقات شوری قطب علمی گیاهان ویژه، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 87 به اجرا درآمد. به منظور شبیه سازی تنش خشکی ابتدای فصل، بین فصل و انتهای فصل یک دوره خشکی چهار هفته ای در هر یک از این مراحل القاء گردید. بدین ترتیب سه تیمار آبی شامل، تیمار شاهد (آبیاری در تمام فصل)، قطع آبیاری به مدت چهار هفته در مرحله رویشی (پس از استقرار گیاه) و قطع آبیاری به مدت چهار هفته در مرحله زایشی (با ظهور اولین گل ها) بود. هدایت الکتریکی آب آبیاری برای تمامی تیمارها dSm-12/5 بود. برداشت علوفه پس از اعمال تیمار تنش سوم، بعد از گل دهی انجام شد.
نتایج نشان داد که که حساس ترین مرحله رشد به تنش خشکی از نظر ارتفاع بوته در گیاه کوشیا مرحله رشد رویشی است. در تمامی تیمارهای قطع آبیاری در مراحل مختلف رشدی، توده ی بروجرد از نظر ارتفاع بوته نبست به توده ی بیرجند برتری داشت و در هر دو توده بیشترین کاهش ارتفاع بوته در تیمار قطع آبیاری در مرحله رشد رویشی رخ داد.. تیمارهای تنش خشکی در مراحل مختلف رشد، تاثیر منفی بر تعداد شاخه جانبی کوشیا نداشت و بین اکوتیپ های مورد مطالعه نیز اختلافی از نظر تعداد شاخه جانبی مشاهده نشد. تیمارهای تنش خشکی در مراحل مختلف رشدی بر عملکرد علوفه تر و خشک هر دو توده کوشیا تاثیر منفی معنی داری نداشت. درصد ماده خشک کل در تیمار قطع آبیاری در مرحله زایشی نسبت به تیمارهای شاهد و قطع آبیاری در مرحله رویشی به ترتیب هشت و نه درصد افزیش نشان داد. عملکرد ساقه و برگ در هر دو توده بروجرد و بیرجند تحت تاثیر تیمارهای مختلف قطع آبیاری قرار نگرفت. تیمارهای قطع آبیاری در مرحله رویشی و زایشی به مدت چهار هفته به ترتیب دارای بیشترین و کمترین نسبت برگ به ساقه بود.
عملکرد علوفه کوشیا تحت تاثیر تیمارهای قطع آبیاری به مدت چهار هفته در مراحل رویشی و زایشی قرار نگرفت و این گیاه توانایی بسیار بالایی در ترمیم اثرات تنش خشکی در مرحله رویشی نشان داد ضمن اینکه با این روش به مقدار 1200 متر مکعب در هکتار آب صرفه جویی شد. بطور کلی می توان عنوان کرد که کوشیا دارای ویژگی هایی مورفولوژیکی است که قابلیت تبدیل به یک گیاه علوفه ای را دارد. علاوه بر این مکانیزم های فیزیولوژیک کوشیا در تحمل به شرایط کم آب و شور به عنوان خصوصیات منحصر به فرد آن در مناطق خشک و نیمه خشک، که سایر گیاهان زراعی رایج امکان تولید اقتصادی در این مناطق را ندارند، می تواند این گیاه را به عنوان یک گیاه علوفه ای جهت تغذیه دام ها در مناطق خشک و شور مطرح کند