تحلیل معیار بودن سایه شاخص بر اساس مشاهدات تجربی

در روایات اسلامی سایه شاخص معیار تعیین زمان برخی عبادات معرفی شده است. با توجه به اختلاف تعبیر در روایات سه دیدگاه فقهی در مسئله مطرح است: دیدگاه اول دو هفتم سایه شاخص را برای نافله ظهر و چهار هفتم را برای نافله عصر برگزیده است. دیدگاه دوم از رسیدن سایه به مثل و مثلین به ترتیب برای نافله ظهر و عصر دفاع کرده و دیدگاه سوم زمان داشتن نوافل را امری مستحب می داند. بر اساس قواعد فهم متعارف از ظاهر روایات، تساوی قامت با هفت قدم و تفسیر ذراع به دو قدم و نیز اشکالات وارد بر دیدگاه دوم و سوم، ما در رویکرد فقهی دیدگاه اول را ترجیح داده ایم و در رویکرد کلامی، اشکالاتی چون تعارض علم و دین، یا بی توجهی فقه به مسلمات علم تجربی و... را که براساس پذیرش سایه به عنوان معیار و با توجه به نسبیت و عدم قرار سایه، ممکن است القا شود، با روش توصیفی - تحلیلی پاسخ گفته و نشان داده ایم که تعیین این معیار در فقه اسلامی نه تنها با مسلمات علم تجربی منافات ندارد، بلکه با مشاهدات علمی درباره واقعیت گردش زمین و پیدایش سایه ها هماهنگ و خود بهترین و دقیق ترین فرض ممکن در این باره است.