برآورد اقتصادی تاثیر کود پتاسیم و زئولیت کلینوپتیلولیت برای تولید گندم

نظر به اهمیت و نقش گندم در تغذیه جمعیت در حال رشد، نیل به خودکفایی در تولید آن یکی از اهداف استراتژیک دولت به شمار می آید و به همین دلیل نیز در سال های گذشته بیشترین سطح زیرکشت را در بین محصولات زراعی کشور به خود اختصاص داده است (5). لیکن وجود نارسائی های مختلف از جمله به کارگیری غیر اصولی عوامل تولید نظیر میزان آب مصرفی، سطح زیر کشت، کود، سم و بذر باعث شده است که گندم کاران بطور متوسط کارایی مناسبی نداشته باشند. برای افزایش عملکرد تولید و درآمد کشاورزان از طریق به کارگیری صحیح و مطلوب عوامل تولید موجود، مناسب ترین راه حل، بهبود کارایی مزارع و بهره وری عوامل تولید است. بی-توجهی به مصرف صحیح نهاده های محدود از سوی گندم کاران و پایین بودن بهره وری آنها، توسعه کمی و کیفی این محصول را با مشکل مواجه کرده است(2).
به منظور برآورد اقتصادی تاثیر زئولیت در افزایش عملکرد گندم پژوهشی در قالب تجزیه مرکب بر پایه دو طرح بلوک های کامل تصادفی که هر کدام شامل 5 تیمار و 4 تکرار بود و در اراضی زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل کودهای اوره، سولفات پتاسیم و دی آمونیوم فسفات به صورت الف- 0، 0، 0، ب- 200، 0، 250، ج- 200، 100، 250، د- 200، 200، 250، کیلوگرم در هکتار و ه- یک تیمار کودی اوره مخلوط با یک بازدارنده دنیتریفیکاسیون (DCD) + سولفات پتاسیم + دی آمونیوم فسفات به صورت 200، 15، 200، 250 کیلوگرم در هکتار بود. یک طرح شامل زئولیت (زئولیت به میزان 20 تن در هکتار) و تیمارهای کودی ذکر شده و طرح دیگر فقط شامل تیمارهای کودی بود. عملکرد و اجزاء عملکرد، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم دانه و کاه در زمان برداشت اندازه گیری شدند. همین عناصر در خاک در مرحله قبل از خوشه دهی نیز اندازه گیری شد.
توابع زیست اقتصادی نشان می دهد که مقدار آمونیوم، نیترات، پتاسیم، کلسیم و منیزیم خاک باعث افزایش و فسفر خاک باعث کاهش عملکرد دانه و کاه شدند. با مصرف کودهای پتاسیمی کارایی مصرف کود نیتروژن افزایش و تلفات آن کاهش یافت و با مصرف زئولیت کارایی مصرف کودهای نیتروژن و پتاسیم افزایش و تلفات آنها کاهش یافت. زئولیت و همچنین کودهای شیمیایی مصرفی موجب افزایش تولید دانه، تولید کاه، درآمد دانه، درآمد کاه، مجموع درآمد دانه و کاه، هزینه کود و زئولیت، درآمد خالص و اضافه درآمد نسبت به شاهد برای سال اول تا سوم گردید.
مصرف 200 کیلوگرم بر هکتار سولفات پتاسیم به همراه زئولیت از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و موجب افزایش درآمد دانه و کاه، درآمد خالص و اضافه درآمد نسبت به شاهد برای سال اول تا سوم گردید. با توجه به دوام زئولیت در خاک برای مدت طولانی، بهره وری اقتصادی مصرف زئولیت با گذشت زمان طی سال های متمادی افزایش می یابد. کاربرد زئولیت یک سرمایه گذاری طولانی مدت محسوب می شود و حتی مصرف آن در سال اول هم مقرون به صرفه است. هزینه مصرف زئولیت با گذشت زمان و طی سال های متمادی بیشتر مستهلک می شود (مثلا دوره های 20 ساله یا بیشتر) و صرفه اقتصادی کاربرد آن با افزایش سنوات افزایش می یابد. اگرچه کاربرد 200 کیلوگرم بر هکتار سولفات پتاسیم و دی سیانو دی آمید هم موجب افزایش تولید دانه و کاه گردید، اما قیمت بالای دی سیانو دی آمید موجب درآمد خالص کمتر و منفی شدن اضافه درآمد نسبت به شاهد گردید.