متغیرهای تاثیرپذیری در تربیت اخلاقی با مروری بر آیه «بلد طیب و خبیث»

آیه مبارکه «بلد طیب و خبیث، در مقام بیان مبنای ساختار اخلاقی عمده انسان ها در عرصه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری محیطی است. قانون آیه فراگیر است، به گونه ای که تاثیرپذیری مطلوب یا نامطلوب انسان ها از محیط را به طور عام اعلام می دارد. البته شاید عده قلیلی از این حکم مستثنا باشند که خود قرآن کریم در آیاتی آن استثنائات را نیز بیان کرده است. بلد طیب و خبیث در آیه پنجاه و هشتم سوره اعراف، معادل محیط پاکیزه و آلوده است. محیط، هر عاملی است که توان تاثیرگذاری مطلوب یا نامطلوب بر اندیشه و رفتار انسان را دارد. از جمع آیات، دو نکته مهم حاصل می شود: اولا، اخلال در روند هدایت انسان ها ارتباط مستقیم با قابل یا تاثیر پذیرندگان دارد. ثانیا، تاثیرپذیری انسان ها از شرایط واحد یکسان نیست، بلکه متغیرهای فراوانی وجود دارد که تاثیرپذیری را تشدید یا تضعیف، یا احیانا تاثیر عوامل را بکلی خنثا می کند. این پژوهش با روش اسنادی تحلیلی، درصدد بررسی این واقعیت است که کدام متغیر ضریب تاثیر پذیری انسان ها از شرایط محیطی را افزایش یا کاهش می دهد. متغیرهایی مانند دوران کودکی، میزان حضور در محیط، تقلید، میزان اعتماد به متغیر اثرگذار، سالم پنداری محیط آلوده، ضعف اراده یا ناتوانی در کنترل خویشتن، هر کدام به تنهایی یا جمع آنها تاثیر پذیری انسان از محیط پاک یا آلوده را تسهیل می کند. در برابر، فقدان متغیرهای مزبور یا جانشینی آنها با ضد خود یا نوع ترکیب و عملکرد فردی یا جمعی متغیرها، ظرفیت آن را دارد که شرایط تاثیرپذیری را تغییر دهد یا احیانا اثر عوامل تاثیرگذار را معکوس کند.