اصلاح موتاسیونی با پرتوتابی گاما برای بهبود انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و تولید در گندم

در شرایط تنش خشکی که از جمله مهم ترین عوامل محدودکننده عملکرد گندم در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود انتقال مجدد مواد فتوسنتزی به منظور پر کردن دانه ها اهمیت بیشتری می یابد. جهت درک فیزیولوژیکی انتقال مجدد و کمک به معرفی رقم متحمل به تنش خشکی مواد ژنتیکی موتانت ابزاری بسیار ارزشمند به شمار می روند. هدف این تحقیق مشخص کردن دلایل تنوع ژنوتیپ های مختلف گندم نان در فرآیند انتقال مجدد و ارتباط آن با عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی و نقش اصلاح موتاسیونی در برنامه های اصلاحی گندم نان برای تنش خشکی بود.
دو لاین موتانت پیشرفته گندم نان (T-67-60 وT-65-7-1 ) که از نظر انتقال مجدد بهبودیافته اند به همراه تیپ وحشی آن ها (رقم طبسی) در دو شرایط رطوبتی (مطلوب و 40-30 درصد ظرفیت مزرعه) به صورت یک آزمایش فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار کشت شدند. اعمال تنش در مرحله ظهور کامل سنبله (زادوکس 60) آغاز شد و جهت اندازه گیری انتقال مجدد و پارامترهای مرتبط با آن نمونه برداری ها در 5 مرحله و در فاصله های زمانی 7 روزه (در زمان های صفر، 7، 14، 21 و 28 روز پس از گرده افشانی) به تفکیک میانگره های ساقه اصلی صورت گرفت.
با توجه به نتایج می توان گفت ظرفیت ژنوتیپ ها در ذخیره مواد فتوسنتزی پیش از وقوع تنش انتهایی و قدرت بیشتر مخزن (عملکرد) از عوامل تعیین کننده میزان انتقال مجدد ساقه می باشند. نظر به بروز پیری احتمالی در لاین های موتانت در اثر تنش خشکی (به عنوان عامل محرک انتقال مجدد)، عملکرد و حداکثر چگالی وزنی بیشتر، این لاین ها از نظر انتقال مجدد و کارایی انتقال مجدد نسبت به تیپ وحشی خود در شرایط بهتری قرار داشتند. استفاده از تمام ظرفیت طول ساقه نقش کلیدی در انتقال ذخایر ساقه دارد. لاین موتانت T-65-7-1 در جهت پاسخ مناسب تر به شرایط تنش خشکی، از پتانسیل قسمت های مختلف ساقه (میانگره پدانکل، میانگره پنالتیمیت و میانگره های پایینی) در انتقال مجدد مواد فتوسنتزی استفاده کرد.
با توجه به نتایج این تحقیق می توان گفت دلایل تنوع ژنوتیپ های گندم نان در فرآیند انتقال مجدد ناشی از تفاوت در دریافت سیگنال های پدیده پیری در اثر تنش خشکی، در قدرت مخزن، در مقدار ذخایر مواد فتوسنتزی پیش از گرده افشانی و در استفاده از ظرفیت ذخایر طول ساقه (میانگره های مختلف ساقه) می باشد.