تاملی بر نمودهای گروتسک در جامع التواریخ

گروتسک، مفهوم و نگرشی در هنر و ادبیات است که ویژگی هایی چون تناقض، وحشت‏انگیزی، شگفت‏آوری، نابهنجاری، مسخرگی و گرایش به بی‏مزگی، اکراه، اشمئزاز و... را برای آن برشمرده‏اند؛ موضوع یا مطلبی که به‏خاطر نامانوسی، غریبی یا از فرط اغراق‏گویی و فراشگفتی، حسی مبهم و سردرگم کننده به مخاطب القاء کند و یا مفاهیم و احساسات متناقضی به او منتقل ‏‏سازد. حمله چنگیز، استیلای مغولان و پی‏آمدهای آن، زمینه‏ساز پیدایی مفاهیم و تصاویر گروتسکی این عصر است. پژوهش حاضر، ضمن معرفی گروتسک، برخی مصادیق و شواهد آن را در یکی از مهم‏ترین آثار تاریخی - ادبی عهد مغول جستجو کرده و دریافته است که بخش مربوط به تاریخ مغول و ایلخانان در جامع‏التواریخ، گاه به‏گونه‏ای با روایات غیرمعقول، ناموزون و امور خرافی مغولان آمیخته که پذیرش آن را به‏عنوان تاریخ مشکل می‏سازد؛ گویا نویسنده ناگزیر از مداهنه، تملق و ثبت برخی مسائل افراطی و ناپذیرا - که می‏توان آنها را گروتسک نامید - بوده است.