اثر نوع کاربری و کشت های زراعی متفاوت، برشکل های مختلف پتاسیم خاک (تاکید برکانی شناسی رس ها)

پتاسیم عنصر ضروری برای رشد گیاه می باشد و قابلیت استفاده و شکل های آن، تحت تاثیر ویژیگی های خاک، کانی شناسی رس و نوع کشت است. پتاسیم در خاک به چهار شکل محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختاری وجود دارد. پتاسیم غیرتبادلی و ساختاری مربوط به محتوی برخی کانی ها همانند فلدسپارها و میکاها می باشد، در حالی که پتاسیم تبادلی به شکل یون-های جذب شده بر روی کانی های رس و مواد آلی مشخص می شود. پتاسیم محلول کمتر از یک درصد پتاسیم کل است. گیاهان در نیاز به پتاسیم متغیر و مقادیر متفاوتی از پتاسیم را جذب می کنند. اطلاعاتی در زمینه وضعیت پتاسیم خاک های استان لرستان و کرمانشاه و ارتباط با کانی شناسی رس تحت کشت های زراعی متفاوت وجود ندارد. بنابراین هدف از این مطالعه تعیین شکل های پتاسیم در برخی از خاک های مناطق درود، گیان و کنگاور تحت کشت های زراعی متفاوت و آنالیز کانی شناسی رس خاک های مورد مطالعه، برای یافتن ارتباط بین شکل های متفاوت پتاسیم و کانی شناسی رس بود.
در بررسی حاضر، سه منطقه مختلف شامل گیان، درود و کنگاور، انتخاب گردیدند. سپس 15 سری خاک با ویژگی های و تاریخچه کشت زراعی متفاوت انتخاب، و خاک رخ ها حفر و تشریح شدند. خاک های انتخابی تحت کاربری مرتع، کشت گندم، برنج، ذرت، کلزا، چغندرقند و انگور بودند. نمونه های خاک از افق های مختلف، جمع آوری گردید و ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی خاک ها در آزمایشگاه اندازه گیری شد. شکل های مختلف پتاسیم شامل: محلول، تبادلی، غیرتبادلی و کل تعیین شد.
همه خاک ها آهکی بوده و در رده اینسپتی سولز طبقه بندی شدند. محتوی رس، سیلت، کربنات کلسیم معادل و موادآلی به ترتیب دارای دامنه بین 2/53-5/27، 8/49-21، 3/50 – 3/15 و 8/1 – 7/0 درصد بود. مقدار پتاسیم محلول، تبادلی، غیرتبادلی و کل در خاک های مورد مطالعه به ترتیب دارای دامنه 62-3، 676-105، 2083-32 و 9333-3600 میلی گرم بر کیلوگرم بودند. نتایج نشان داد که میانگین مقدار پتاسیم محلول (mg/kg 2/44)، پتاسیم غیر تبادلی (mg/kg 4/1585) و پتاسیم کل (mg/kg 7251) در خاک-های شالیزار بالاترین بوده، که ممکن است بدلیل محتوی رس بالا و مقدار کربنات کلسیم پایین منطقه باشد. در حالی که مقدار پتاسیم تبادلی در کشت ذرت (mg/kg 4/676) بالاتر بود. مطالعات کانی شناسی نشان داد که کانی های اسمکتیت (30-20 درصد)، ورمی-کولیت (50-30 درصد) در سطح خاک، و کانی ایلیت (20-10 درصد) در افق های زیرسطحی از کانی های رسی عمده هستند. ارتباط معنی داری بین پتاسیم تبادلی و مواد آلی و محتوی رس مشاهده شد. شکل های متفاوت پتاسیم در خاک های مورد مطالعه به محتوی ایلایت و ورمی کولایت در جزء رس وابسته بودند.
نتیجه گیری شد که بیشتر خاک های مطالعه شده، مقدار قابل توجهی از شکل های متفاوت پتاسیم را داشتند. خاک-های غرقاب، بالاترین مقادیر پتاسیم محلول، غیرتبادلی و کل را نسبت به غیرغرقاب ها دارا بودند. بنظر می رسد که ایلایت و ورمی-کولایت کانی های عمده نگهداری پتاسیم در شالیزارها هستند. کشت زراعی به دلیل تقاضای متفاوت پتاسیم و عملیت کشاورزی، اثر معنی داری بر وضعیت پتاسیم خاک های مطالعه شده داشت. به طور کلی توصیه می شود که تناوب زراعی و کانی شناسی رس برای مدیریت بهتر کوددهی پتاسیم، بایستی مورد توجه قرار گیرد.