ارزیابی خاک و آب بر اساس دانش بومی کهن مکتوب ایران

مردم بومی از استعدادها و توانایی خاصی در خصوص شناخت و نحوه استفاده از تجارب برخوردارند. این دانش بومی از تاثیر متقابل بین جامعه و محیط سرچشمه گرفته و طی نسل‌ها انتقال می‌یابد. در طول تاریخ نگارش‌های فارسی بخشی از این دانش به کتابت در آمده است و سده‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از مهمترین منابع برای شناخت کشاورزی و مدیریت آب‌وخاک در تاریخ ایران کتاب ارشاد الزراعه ابونصری هروی است که در سال 921 هجری قمری در پایان دوره تیموریان به نگارش در آمده است. این کتاب معروف‌ترین کتاب کشاورزی در تاریخ ایران تا قبل از شروع آموزش جدید کشاورزی در اوایل قرن نوزدهم میلادی است. این کتاب در حقیقت دانشنامه کشاورزی است. موضوعات کتاب به‌طور جامع در آب‌و هوا شناسی، زراعت، باغبانی، صنایع غذایی، گیاهان زینتی و طراحی باغ به‌صورت هشت روضه (بخش) آمده است. این کتاب منبع مهمی برای آشنایی با کشاورزی، گیاهان و اصول آن در دوره اسلامی می‌باشد. دانش بومی ایرانیان در کشاورزی در سطح بالای خود مورد استفاده سایر ملل در دوران گذشته قرار می‌گرفت. هدف این مقاله بررسی روش‌های ارزیابی خاک و آب برای زراعت بر اساس متن کتاب فوق می‌باشد. موضوعات این کتاب درباره انواع خاک، حاصلخیزی و تشخیص کارکردی آن می‌باشد. تحلیل و تفسیر فصل دوم این کتاب نشان می‌دهد پیشینیان روش‌های کارآمد و تجربی زیادی برای ارزیابی آب‌وخاک داشته‌اند که امروزه نیز می‌تواند بر اساس دانش بومی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.