بررسی رفتار فسفرقابل استفاده تحت شرایط غرقابی در خاکهای شالیزاری پس از کاربرد کود فسفره

فسفر پس از نیتروژن یکی از عوامل محدودکننده رشد و توسعه برنج بوده و کمبود آن تاثیر بسیار شدیدی بر عملکرد برنج خواهد داشت. علی رغم اهمیت حیاتی فسفر برای کشت برنج در اراضی شالیزاری، بازیافت آن در خاک های کشاورزی بسیار پایین و از 25% فسفر افزوده شده نیز کمتر بوده و باقیمانده آن به شکل های مختلف در خاک تثبیت و یا با ورود به چرخه هیدرولوژیکی از دسترس گیاه در فصل رشد خارج می شود. اهداف این مطالعه بررسی روند تغییرات زمانی فسفر قابل استفاده، بررسی رفتار فسفر قابل استفاده با معادلات سینتیکی و تاثیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر روند تغییرات فسفر قابل استفاده و بررسی امکان تقسیط فسفر در خاک های شالیزاری می باشد.
این پژوهش آزمایشگاهی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار شامل نوع خاک در 6 سطح، مقدار کود فسفره در دو سطح (صفر و 45 کیلوگرم در هکتار پنتا اکسید فسفرP2O5 ) به انجام رسید. 5/2 گرم خاک با کمک 5 میلی لیتر آب به شرایط غرقابی رسید. پس از افزودن تیمار فسفر به خاکهای اشباع شده، براساس تقویم زمانی متفاوت، عصاره گیری شد. در نهایت مقدار فسفر قابل استفاده در هریک ار آنها اندازه گیری گردید. مقدار فسفر قابل استفاده با استفاده از معادلات سینتیکی مرتبه صفر، اول، دوم، الوویچ ساده، تابع نمایی، و انتشار پارابولیکی برازش و براساس ضرایب تشخیص و اشتباه استاندارد برآورد، معادلاتی که قادر به توصیف رفتار فسفر بودند گزینش و ضرایب آنها تعیین گردید.
نتایج این پژوهش نشان داد که در تمام خاکها و علی رغم تفاوت در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها، مقدار فسفر قابل استفاده یک ماه پس از غرقاب به طور معنی داری بیشتر(72 درصد ) از مقدار فسفر قابل جذب خاک خاک هوا خشک بود. نمودار رفتار فسفرقابل استفاده طی زمان نشان داد که سرعت افزایش غلظت فسفرقابل استفاده در مراحل اولیه (تا 48 ساعت اولیه) سریع و سپس با گذشت زمان (تا 288 ساعت) به تدریج کاهش یافته و این روند تا 600 ساعت دنبال شده، پس از آن کاهش مقدار فسفرقابل استفاده با سرعت تقریبا ثابتی تا روز آخر آزمون ادامه یافت. معادلات مرتبه یک و دو (بالاترین ضریب تشخیص)و مرتبه صفر و تابع توانی (کمترین خطای استاندارد) به دلیل ضریب تشخیص بالا و خطای استاندارد کم و تقریبا مشابه می توانند سرعت آزاد سازی فسفر را بهتر توصیف کنند. در بین معادلات گزینش شده تنها شیب منحنی معادله مرتبه دوم با تمام ویژگی های شیمیایی و فیزیکی خاک ها همبستگی (منفی یا مثبت ) معنی داری را نشان داد. (اسیدیته (*51/0-) و کربن آلی (*51/0-)، کربنات کلسیم معادل (**68/0)، فسفر قابل جذب در شرایط غیر غرقابی (*51/0-) و غرقابی (*51/0-) ، درصد شن (**68/0 ) و درصد رس (**60/0- )) و بنابراین می تواند معادله نهایی برای توصیف رفتار فسفر خاکهای شالیزاری مورد مطالعه باشد.
نتایج بر کاهش 50 درصد فسفر افزوده شده قبل از 300 ساعت یا 12 روز(مرحله رویشی) و 70 درصد در حدود 1400 ساعت یا دو ماه(شروع مرحله زایشی گیاه برنج) تاکید داشته و می تواند مبنای مطالعات تقسیط فسفر قرار گیرد.