ارزیابی هیجده مدل تبخیر و تعرق مرجع در شرایط آب و هوایی دشت اردبیل

تبخیر و تعرق یکی از عوامل مهمی است که دانستن مقدار دقیق آن، برای تعیین نیاز آبی و طراحی سامانه های آبیاری ضروری می باشد. یکی از راه های تعیین تبخیر و تعرق استفاده از مدل های تجربی است، اما برای استفاده در هر منطقه باید ابتدا آن ها را مورد ارزیابی قرار داد. برای این منظور در این تحقیق 18 مدل برآورد تبخیر و تعرق در مقایسه با نتایج لایسی مترهای زهکش دار و مدلپنمن- مونتیث فائو (FAO56) مورد ارزیابی قرار گرفت.
تحقیق حاضر درایستگاه تحقیقاتی هانگار دانشگاه محقق اردبیلی و در شهر اردبیل انجام شد. جهت این کار گیاه چمن در سه لایسی متر و در اطراف لایسی مترها کشت گردید. مقدار تبخیر و تعرق چمن توسط لایسی مترهای حجمی بر اساس اندازه گیری اجزای بیلان آب (حجم آب ورودی، حجم آب خروجی، ذخیره رطوبت و تبخیر و تعرق )، برآورد گردید. برای برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل تعداد 18 مدل شامل انواع مدل ها اعم از دمایی، تشعشعی و ترکیبی انتخاب شد. از ایستگاه هواشناسی سینوپتیک اردبیل برای تهیه اطلاعات مورد نیاز برای مدل ها استفاده شد. علاوه بر نتایج مربوط به لایسی مترها، تبخیر و تعرق به دست آمده از مدل پنمن- مانتیث فائو نیز به عنوان مرجع مقایسه کارآیی مدل ها مورد استفاده قرار گرفت. کارآیی مدل های برآورد تبخیر و تعرق با استفاده از شاخص های آماری، ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین خطای مطلق (MAE)، درصد خطای تخمین (PE)، نسبت میانگین (MR) و ضریب همبستگی اسپیرمن مورد ارزیابی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که برای همه ی مدل ها، پراکندگی نقاط اطراف خط یک به یک زیاد است، یا هم خوانی جواب آن ها با نتایج جواب لایسی متری خیلی مناسب نیست. از طرفی برخی از این مدل ها بیش برآورد و برخی از آن ها با کم برآوردی تبخیرو تعرق را محاسبه می کنند.با استفاده از شاخص های آماری می توان گفت که در مقایسه با نتایج لایسی متری، در محل تحقیق مناسب ترین مدل ها، به ترتیب بلانی کریدل، راوازانی و همکارانو مدل Rn و ضعیف ترین مدل ها به ترتیب ایرماک و مدل های والیانتزاس می باشد.به صورت کلی تناسب نتایج مدل ها نسبت به نتایج مدل پنمن مانتیث فائو در مقایسه با نتایج آن ها نسبت به نتایج لایسی متری، قابل قبول تر بود. همچنین با توجه به محک های آماری در محل تحقیق نسبت به مدل پنمن- مانتیث فائو، مناسب ترین مدل‏ها به ترتیبتورک ، برتی و همکاران و تراجوکویچ و ضعیف ترین مدل ها، هارگریوز- سامانی اصلاح شده، ایرماک و اسکاندل تعیین گردید.
با عنایت به این که مرجع مقایسه در دو ارزیابی(لایسی متر و مدل پنمن- مانتیث فائو) یکسان نبود در مشخص شدن ضعیف ترین مدل ها در محل تحقیق، هم خوانی وجود داشت. به عبارت دیگر در هر دو روش به اتفاق، مدل های ایرماک و مدل های والیانتزاس ضعیف ترین نتایج را داشتند. به طور کلی در جمع بندی هر دو روش مقایسه، مناسب ترین مدل ها را با قاطعیت نمی توان معرفی نمود، اما ضعیف ترین مدل ها مشخص گردید.