انعکاس آیات و روایات در منظومه دفتر دل علامه حسن زاده آملی (مطالعه موردی پنج باب اول)

منظومه «دفتر دل »، یکی از آثار علامه حسن حسن زاده آملی)در قرن معاصر(، حاوی اصول حقایق حکمی و عرفانی است. محور مطالب این دفتر، شرح اطوار وجودی دل و تقلبات انسان عارف و تطورات کریمه «بسم الله الرحمن الرحیم » است که در نوزده باب و نوزده موضوع به عدد حروف آن است. علامه معتقد است که: «قرآن و عرفان و برهان از یکدیگر جدایی ندارند و روایات، مرتبه نازله قرآن اند و نسبت قرآن کریم به احادیث مانند جان است نسبت به بدن ». رفع شبهات در این زمینه از راه های گوناگونی امکان پذیر است. در این جستار، با روش توصیفی - تحلیلی، پس از عرضه پنج باب اول دفتر دل به قرآن کریم و روایات، انواع اثرپذیری آن واکاوی شد تا به عنوان قرینه ای باشد در وثاقت این مدعا. بر این مبنا پرس شهایی مطرح است که «شیوه های تاثیرپذیری از آیات و روایات در پنج باب اول دفتر دل چگونه بوده و بیشترین اثرپذیری مربوط به چه نوع است؟ و هدف علامه از تضمین آیات و احادیث در دفتر دل چه بوده است؟ » نتایج نشان می دهد، شیوه های اثرپذیری شامل: واژگانی، گزاره ای، گزارشی، تاویلی و تلمیحی است که بیشترین تاثیرپذیری، از نوع تلمیحی است؛ لکن علامه
به لحاظ زبانی، در گزار ه ها، بیشتر از اقتباس بهره جسته است که از حیث دستوری عمدتا نقش متممی دارند. ازجمله انگیز ه های ایشان نیز از تضمین (اقتباس) آیات و احادیث در کلام خود، جهت تفسیر و تاویل، نکت هپردازی، تبرک، توضیح، تعلیل، استشهاد، تحریض، تحذیر، تاکید و... در نتیجه اثرگذاری بیشتر بر مخاطب است که اغلب کارکرد ترکیبی دارد.