حق انتخاب میان درمان های نگه دارنده ی حیات و مراقبت های تسکینی از نگاه فقه شیعه

بیماران مبتلا به یک بیماری پیشرفته، پیش رونده و لاعلاج یا صعب العلاج، به تدریج در وضعیتی قرار می گیرند که اقدامات درمانی، نتیجه ای در بهبود وضعیت و تجدید سلامتی آن ها ندارد و به تدریج، در آستانه ی مرگ قرار می گیرند. در این دوران، مراقبت هایی به بیمار ارائه می شود که به مراقبت های پایان حیات معروف اند. این مراقبت ها شامل درمان های طولانی کننده و نگه دارنده ی حیات بیمار و مراقبت های تسکینی می شوند. درمان های نگه دارنده ی حیات، زندگی بیمار را معمولا، قدری طولانی تر می کنند؛ اما رنجی بسیار بر او تحمیل می شود؛ درحالی که، در مراقبت های تسکینی، بیمار احتمالا مدتی کوتاه تر زنده می ماند؛ اما کمتر رنج می کشد. اکنون این سوال مطرح است که آیا بیمار می تواند بین این دو شیوه، یکی را برگزیند؟ بیشتر فقها با توجه به قاعده ی «لزوم حفظ نفس»، معتقدند بیمار نمی تواند شیوه ی نخست یعنی درمان های نگه دارنده ی حیات را رد کند. این مقاله ابتدا به بررسی ادله ی قاعده ی لزوم حفظ نفس پرداخته و با تبیین دیدگاه فقها درباره ی انتخاب میان این مراقبت ها، اثبات می کند علی رغم پذیرفتن قاعده ی لزوم حفظ نفس، این قاعده محکوم به ادله ی «لاضرر و لاحرج» بوده و همچنین، به واسطه ی قاعده ی «سلطنت» تخصیص پذیر است؛ هرچند می توان قائل شد که با توجه به ادله ی قاعده ی لزوم حفظ نفس، بیمارانی که در این مرحله قرار می گیرند، تخصصا از موضوع قاعده خارج اند.