الگوی نظری توانمندسازی فردی و جمعی به مثابه آزادی با تاکید بر دیدگاه های کانت و آمارتیا سن

توسعه فرایندی از ارتقا و افزایش انتخاب است که در خود گزینه های جدید و تازه را جای می دهد. هدف نهایی و تعالی آن نیز تحقق آزادی انسان، افزایش گزینه های انتخاب و بازتولید ثبات است. آزادی انسان، با قدرت دهی یا «توانمندسازی» همسوست. حال سوال این است چه موانعی سبب می شود تا پتانسیل های فردی در مسیر توانمندسازی شکوفا نشود و انسان به آزادی نرسد؟ مقاله حاضر از جمله تحقیقات بنیادین است و با روش استدلالی در پی افزایش شناخت و بسط نظری است. ساختار نظری عمدتا مبتنی بر دیدگاه های نظری کانت و آمارتیا سن پیرامون آزادی و توانمندسازی است؛ بنابراین پس از بسط نظریه این دو صاحب نظر، پیرامون جایگاه انسان، در تدوین و ارائه الگوی نظری توانمندسازی به ضرورت وجود اخلاقیات انسان، توانمندسازی و کنش جمعی و کنش انسانی و نهادها به عنوان سه رکن اصلی در مدل مورد نظر می پردازیم. در بخش نتیجه گیری با بسط منطقی، این سه رکن را به یکدیگر متصل می سازیم. از نظر سن، انسان هم ابزار تحقق دستاوردهای اجتماعی و هم غایت و متعالی ترین هدف است. کانت در رویکردی انتزاعی تر، انسان را معطوف به شناسایی و تحقق والاترین خیر و خوبی و هدف نهایی را «تعالی رشد اخلاقی» می داند که در گروی کنترل ماکزیم ها یا اصل یا قاعده ای اخلاقی است. انسان به مثابه موجودی خودتعین گر، مختار و دارای استقلال در ادبیات کانت، هسته تئوری اصول اخلاقی اوست و می توان آن را در معنای قدرت دهی به افراد، خودشناسی، اعتمادبه نفس و اقتدار درونی به کار برد و در مفهوم توانمندسازی بازشناخت. حال آنکه کنترل، آزادسازی و بسط کنش های فردی از طریق تجلی کنش های جمعی در قالب مفهوم نهاد، شکل می گیرد. انسان متعلق به دنیای حسی و طبیعی عضوی از جهان هوشمند است و اراده انسانی را همسوی اراده قدسی و عبور از تمایلات و خواسته های نفسانی قرار می دهد. چنین تغییری در انسان و بالفعل ساختن توانمندی های ذهنی و سپس عینی وی، در سیستم باورهای فردی که تثبیت و تداومش از طریق نهادها، یا همان کنش های جمعی تجلی یافته، میسر می شود.