بررسی جانشینی فرزندان فرزندان به جای والدین در ارث

اختلاف در معنای واژه «ولد» دیدگاه های مختلفی پیرامون ارث فرزندان فرزندان را موجب شده است، زیرا از دیدگاه برخی از فقها واژه «ولد» افزون بر فرزند صلبی به نحو حقیقت فرزند فرزند را نیز دربر می گیرد. برخی دیگر نیز آن را مجازا شامل فرزندان فرزندان می دانند و در مواردی مانند وقف بر فرزندان، خلع زن در مقابل حضانت یکی از فرزندانش نیز این اختلاف وجود دارد. از همین رو، شیخ صدوق برخلاف مشهور، ارث بردن نوادگان میت را به وجود نداشتن والدین میت منوط کرده است. همچنین بر خلاف دیدگاه مشهور، سید مرتضی بر این باور است که دختر پسر میت به اندازه دختر میت و پسر دختر میت به اندازه پسر میت ارث می برند. درباره میزان ارث فرزندان دختر در صورت اجتماعشان با فرزندان پسر نیز به همین دلیل اختلاف است. واژه «ولد» در کتب لغت و آیات و روایات بسیاری به صورت حقیقت در معنای فرزندان فرزندان به کار رفته و در لغت به صورت «کسی که از فرد دیگری نشئت یافته» تعریف شده است. این تعریف، فرزندان فرزندان را نیز شامل شده است و عرف و شرع نیز آن را تایید کرده اند. همچنین حقوق دانان با عبارت «کسی که به واسطه یا بی واسطه از دیگری به وجود آمده باشد» در تعریف واژه «ولد»، کاربرد آن را در معنای فرزند زاده تایید کرده و همانند دیدگاه مشهور فقها، زنده بودن والدین میت را موجب محرومیت فرزندزادگان از ارث ندانسته اند. در عین حال با توجه به روایات، فرزندان دختر و فرزندان پسر میت سهم متفاوتی دارند.