برهمکنش های فرهنگی میان مکران، کرمان و حوزه ی هیرمند در عصر مفرغ بر مبنای داده های سفالی

سرزمین مکران بخش های جنوبی بلوچستان را دربر می گیرد که اکنون میان ایران و پاکستان تقسیم شده است. امروزه در آن بخش از این سرزمین که در ایران قرار دارد شهرستان های چابهار، نیکشهر و ایرانشهر واقع شده اند. طی بررسی های باستان شناسی در نیکشهر 44 محوطه ی باستانی از دوران مفرغ شناسایی گردید که نشانگر غنی بودن این منطقه از نقطه نظر استقرارهای هزاره ی سوم قبل ازمیلاد است. پژوهش حاضر بر آن است تا با مطالعه ی نمونه های سفالی مکشوف از این محوطه ها و مقایسه ی آن ها با سفال های سایر محوطه های هم عصر و هم جوار، میزان برهم کنش های فرهنگی آن ها را به منظور شناخت روند و حرکت جریان های فرهنگی مورد بررسی قرار دهد. سوال عمده در پژوهش حاضر این است که، برهم کنش ها و ارتباطات فرهنگی حوزه ی مکران با چه سرزمین هایی بوده است؟ فرضیه ی اصلی در پاسخ به این پرسش، این است که، با توجه به موقعیت جغرافیایی حوزه ی مکران، بیشترین تعاملات و برهم کنش های فرهنگی با سرزمین های هم مرز در شمال (بلوچستان ایران، بلوچستان پاکستان، سیستان) و غرب (کرمان) برقرار بوده است. از این رو به دلیل تنوع گونه های سفالی، تعداد 277 قطعه سفال شاخص مربوط به عصر مفرغ پس از انجام مستندنگاری های لازم با سفال های محوطه های شاخص هم زمان در مناطقی همچون کرمان (تپه یحیی)، بلوچستان ایران (بمپور) و حوزه ی فرهنگی رود هیرمند (شهرسوخته، رودبیابان، گردن ریگ و موندیگک) مقایسه گردیدند. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که سفال حوزه ی مکران در هزاره ی سوم قبل ازمیلاد بیشترین مشابهت و همسانی را با سفال های محوطه ی باستانی بمپور و منطقه کرمان دارند. ارتباط با بمپور کاملا منطقی و طبیعی به نظر می رسد به دلیل این که هر دو ناحیه در مجاورت و کنار یکدیگر قرار گرفته اند. اما ارتباطات گسترده ی مکران با حوزه ی کرمان به احتمال نشان از حرکت موج فرهنگی آن منطقه به سمت شرق و در امتداد سرزمین های واقع در میان فلات ایران و شبه قاره ی هند دارد. همچنین نمونه های بررسی شده نشان می دهد که حوزه ی فرهنگی هیرمند نیز در تعامل فرهنگی ویژه ای با حوزه ی مکران بوده است. از این رو، به نظر می رسد که حوزه ی مکران یکی از مسیرهای ارتباطی و نقطه اتصال محوطه های حوزه ی هیرمند با محوطه های حوزه ی سند و کرانه های دریای مکران بوده است.