هم آیی واژگانی تقابلی مکمل در قرآن کریم؛ مطالعه موردی آیات مرتبط با ترکیب «جنات النعیم»

در بافت جملات، واژگان هر یک به دلیلی با دیگری پیوند می یابد و با پراکندگی منسجم در سراسر متن، سبب انسجام بخشی به پیکره آن می شوند؛ از این امر به هم آیی تعبیر می شود که از مهم ترین عوامل انسجام بخش به متن است. در این میان، ترکیب قرآنی «جنات النعیم»، هم آیی کاملا مشهود با سبک و کارکردی ویژه بوجود آورده است. از آنجا که توصیف های ارائه شده از بهشتیان و جهنمیان عموما بصری است، این تصاویر در دو منظره متفاوت و متقابل از جهت شخصیت ها، عقاید، رفتارها و سرانجام قرار دارند. در این میان، بهشتیان و نعمت های فراوان بهشت، به عنوان هسته معنایی آیات مرتبط با ترکیب مذکور، انسجام کاملی به واژگان و آیات بخشیده است؛ به گونه ای که هریک از این مضامین، اولا رابطه معنایی و معقولی باهم دارند؛ ثانیا مفاهیم و مضامین یکدیگر را توضیح و تفسیر می نمایند و ثالثا باعث تداعی معانی می شوند. این موضوع یکی از عوامل زیبایی چیدمان آن ها در قرآن کریم است و این پژوهش در پی تحلیل این چیدمان بر اساس شیوه ای روزآمد، به منظور تبیین انسجام و هماهنگی آیات مربوط به موضوع های متفاوت است.