توسعه روشی برای اندازه گیری عدالت در سامانه های حمل ونقل همگانی شهری

مقاله حاضر به توصیف و توسعه روش محاسبه میزان برقراری عدالت در توزیع خدمات حمل ونقل همگانی در عرصه شهری می پردازد. به این منظور، با تلفیق دسترسی و تحرک، مفهوم توان اتصال (connectivity power) به عنوان منفعت اصلی حاصل از سامانه حمل ونقل همگانی برای شهروندان معرفی و محاسبه شده است. میزان اتصال یک ایستگاه تابعی از ویژگی های کارکردی (فرکانس، سرعت، تعداد ایستگاه تا پایان خط) خطوط گذرنده از آن است. عدالت عمودی نیز به عنوان رویکردی متناسب با ذات مساله انتخاب و شرح داده شده است. عدالت عمودی بمعنی توزیع منافع حمل ونقل همگانیدر پهنه شهری بر اساس میزان نیاز شهروندان است. تعداد افراد ساکن فاقد خودروی شخصی بعنوان شاخص نیاز یک ناحیه ترافیکی به خدمات حمل ونقل همگانی در نظر گرفته شد. . ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن برای سنجش وضعیت هر ناحیه و ضریب جینی برای سنجش وضعیت کلی شهر مورد استفاده قرار گرفتند. سپس وضعیت توزیع تسهیلات حمل ونقل همگانی با توجه به نیاز ساکنین هر ناحیه در سه مقطع زمانی سال پایه (وجود خطوط عادی اتوبوس متناظر با وضعیت 5 سال قبل اصفهان)، سال فعلی ( وضعیت موجود فعلی شهر اصفهان شامل سامانه ی اتوبوس رانی، خط یک BRT و ایستگاه های فعال در بخشی از خط 1 مترو) و سال افق (5 سال آینده، تکمیل پروژه های BRT و بهره برداری کامل از خط یک مترو) مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور نواحی شهری بر حسب میزان ارائه توان اتصال و نیز میزان نیاز مرتب شدند و این دو فهرست برای هر مقطع زمانی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که اگر چه در وضعیت موجود شرایط بهتر از سال پایه است، وضعیت با عدالت فاصله معنی داری دارد. تکمیل خطوط اتوبوس تندرو و خط 1 مترو باعث بهبود معنی دار شرایط از منظر توازن عرضه و تقاضا خواهد شد اما ضریب جینی را بهبود نخواهد داد. همچنین نواحی دارای اولویت برای توسعه خدمات تعیین شدند.