بررسی تفسیر آیه پنجاه و چهار سوره مائده در متون عرفانی

هدف در این پژوهش، نشان دادن جریانی است که در آن مفهوم حب الهی تبیین می شود. این بررسی همراه با تاویل عارفان از قرآن کریم و تحلیل نوشته های متون تفسیری و غیرتفسیری عرفانی درباره آیه پنجاه و چهار سوره مائده (معروف به آیه ارتداد) است. آثار بررسی شده در این مقاله از ابتدا تا قرن چهاردهم هجری، به ترتیب تاریخ نگارش است. نویسندگان عارف، باتوجه به «یحبهم و یحبونه»، آیه ارتداد را مجوز حب الهی دانسته اند. صوفیان از قرن سوم در آثار غیرتفسیری کوشیدند درستی اعتقاد به حب الهی را ثابت کنند. آنان از قرن ششم به بعد دیدگاه های گذشتگان را تکرار و تبیین می کنند. از قرن هشتم با توجه به روشن شدن مسئله حب الهی، توجه به تاویل برای آیه ارتداد در این آثار کم می شود. شیوه نگارش در آثار تفسیری صوفیه همراه با پروا و دوراندیشی بیشتری است و به همین سبب مراحل بالا در این آثار به کندی رخ می دهد. تفسیرهای عرفانی تا قرن پنجم هجری، درباره آیه ارتداد سکوت کردند. این آثار تا قرن نهم کوشیدند روابودن حب حق را اثبات کنند و پس از آن تاویل های پیشینیان را با زبان تازه تکرار کردند.