شیمی کانی، دمافشارسنجی و جایگاه زمین ساختی ماگمای سازنده سنگ های آتشفشانی کرتاسه پسین منطقه کجید (جنوب لاهیجان، البرز شمالی

سنگ های آتشفشانی منطقه کجید (جنوب لاهیجان) در دامنه شمالی البرز رخنمون دارند. بیشتر این سنگ ها ساختار بالشی نشان می دهند و با سری دایک های قطع کننده همراه هستند. برپایه، روابط سنگ چینه ای و سنگ‏ آهک های پلاژیک میان بالشی، این سنگ های آتشفشانی به سن کرتاسه پسین هستند. بیشتر سنگ های آتشفشانی منطقه کجید ترکیب بازیک دارند (الیوین بازالت و بازالت) و شمار کمی از آنها نیز در ترم های جدایش یافته تر (مانند: تراکی آندزیت و داسیت) جای می گیرند. مقدار فورستریت (Fo) در فنوکریست های الیوین از 63 تا 83 درصد مولی است. بلورهای کلینوپیروکسن به صورت فنوکریست و نیز در زمینه سنگ هستند و ترکیب اوژیت تا دیوپسید دارند. مقدار Na2O، Al2O3 و TiO2 در آنها به ترتیب 24/0 تا 68/0، 3/2 تا 53/6 و 1 تا 1/5 درصد وزنی است. افزون بر این، ترکیب کلی پلاژیوکلازها، لابرادوریت (An = 51-68 درصد مولی) است. داده های به دست آمده از کاربرد روش های دمافشارسنجی گوناگون برای کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز و الیوین با یکدیگر همخوانی خوبی نشان می دهند. بررسی های دماسنجی گوناگون بازه دمایی نزدیک به 1100 تا 1250 درجه سانتیگراد را نشان می دهند و با دمای مذابی بازیک همخوانی دارند. افزون بر این، فشارسنجی کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز برای فنوکریست ها (4 تا 8 کیلوبار) و بلورهای زمینه سنگ (کمتر از 5 کیلوبار) نیز به ترتیب با ژرفای پوسته میانی- زیرین و پوسته بالایی همخوانی دارد. برپایه شیمی کلینوپیروکسن، مذاب ها ترکیب بازالت آلکالن داشته و در پهنه ماگمایی- زمین ساختی درون صفحه ای (کافت درون قاره ای) پدیدآمده اند. حجم بزرگی از فوران های بازالتی کرتاسه پسین در البرز شمالی چه بسا با آنومالی چشمگیر دمایی در گوشته همراه با بالاآمدن سست کره و فعالیت نقطه داغ/ پلوم گوشته ای در ارتباط بوده است.