مطالعه تطبیقی مولفه های جمعیت شناسی استان های مرزی شرقی و غربی کشور طی دو دهه اخیر

شناخت فرایندهای جمعیتی در مناطق مرزی کشور، از اهمیت قابل توجهی برای سیاست گذاران و برنامه ریزان جمعیتی و اجتماعی- اقتصادی برخوردار است. هدف این مقاله، مطالعه تطبیقی مولفه های جمعیت شناختی استان های مرزی شرق و غرب کشور طی دو دهه اخیر است. روش تحقیق مورد استفاده در مقاله، کمی از نوع توصیفی تحلیلی و مبتنی بر تحلیل ثانویه داده های سرشماری سال های 1375 تا 1395 می باشد. نتایج تحلیل داده ها نشان می دهد که؛ نخست) تفاوت های قابل ملاحظه و گهگاه تشابه های در مقادیر شاخص های جمعیتی دو منطقه و روند تغییرات آن ها وجود دارد؛ دوم) علی رغم کاهش رشد جمعیت دو منطقه، تفاوت محسوسی در این روند کاهشی طی دوره های 90-1375(از 20/2 به 30/1 در استان های شرقی و از 12/1 به 06/1 در استان های غربی) مشاهده می شود. رشد جمعیت طی دوره 95-1390 نسبت به دوره 90-1385 در استان های شرقی روند افزایشی و به 66/1 درصد و در استان های غربی روند کاهشی شدید و به 85/0 درصد رسیده است؛ سوم) شاخص تراکم نسبی جمعیت، باوجود تفاوت قابل توجه بین میانگین دو منطقه افزایش داشته، اما مقدار رقم افزایشی آن ها به هم نزدیک است؛ چهارم) شاخص میزان بیکاری در سال 1390 نسبت به سال 1375 در مناطق شرقی، افزایش 87 درصدی و در مناطق غربی افزایش 45 درصدی را نشان می دهد؛ این شاخص در سال 1395 نسبت به سال 1390 کاهش 18 درصدی در استان های شرقی و 20 درصدی در استان های غربی داشته است؛ پنجم) علی رغم یکسان بودن رقم نسبت وابستگی دو منطقه در سال 1375 (9 نفر به ازای هر 10 نفر) اما تا سال 1395 در استان های غربی به 4 و در استان های شرقی به 6 نفر کاهش یافته است؛ ششم) عمده ترین مقصد مهاجرتی استان های غربی به استان تهران و سپس استان های هم جوار است اما این مقصد در استان های شرقی برعکس می باشد. به طورکلی نتایج این مطالعه، می تواند با توجه به اهمیت زیاد جمعیت در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها توسعه ای به لحاظ سیاستی، برنامه ریزی و دور نمای آینده جمعیت برای این مناطق مفید باشد؛ و به سیاست گذاران در شناخت بیشتر این مناطق کمک نماید تا به اتخاذ سیاستی بی طرفانه و متناسب با این استان ها بپردازند.