هیدروژئولوژی چشمه های کارستی منطقه کلاله، استان گلستان

منطقه کوهستانی کلاله در شرق استان گلستان واقع شده است. وجود سنگ‏های آهکی کارستی و میانگین بارش سالانه نسبتا زیاد منطقه سبب شده است که چشمه های کارستی بزرگی همچون زاو، آق سو و یل‏چشمه در منطقه به وجود آید. در این تحقیق توسعه کارست در منطقه کلاله و حوضه آبگیر چهار چشمه‏ نسبتا بزرگ منطقه براساس فاکتورهای زمین شناسی، هیدروژئولوژیکی و هیدروشیمیایی بررسی شده است. در این منطقه سازندهای آهکی لار، تیرگان و مزدوران و سازند شیلی سرچشمه رخنمون داشته است که چشمه ها از آنها تخلیه می شوند. دو سازند لار و تیرگان در مجاور یکدیگر پتانسیل تشکیل حوضه آبگیر چشمه بزرگ زاو را داشتند. با بازدید صحرایی و مشاهده عوارض مختلف کارستی همچون گودی مسدود، آبفروچاله و درزه و شکستگی های مختلف در سازند کارستی لار، حوضه آبگیر این چشمه در این سازند تشخیص داده شد. نوسانات دبی در چشمه‏ آق سو در سازند مزدوران نسبت به تیرگان (یل چشمه بالا) بیشتر است، اما میزان حجم ذخیره آن به دلیل کمی ضخامت سازند، کمتر است. نوع جریان در همه چشمه ها از نوع مجرایی و افشان است. یل چشمه پایین نیز دبی و نوسانات کم داشته که مشخصه سازندهای شیلی همچون سازند سرچشمه است. همچنین، نتایج بررسی منحنی فرود نشان داد چشمه های زاو و یل‏چشمه بالایی با سه رژیم خطی فرود مختلف، از یک سفره تکامل یافته کارستی تغذیه می‏شود؛ درحالی که منحنی فرود آق سو و یل‏چشمه پایینی یک رژیم فرود دارد که می تواند به دلیل توسعه کمتر کارست در حوضه آبگیر باشد. ضریب خشکیدگی این چشمه ها نیز نتایج یادشده را تایید کرده‏اند. همه چشمه ها تقریبا منشا یکسان و تیپ غالب بی کربناته-کلسیک دارند. فرایند تبادل یونی مستقیم نیز علاوه بر پدیده انحلال در منطقه تا حدودی رخ داده است. همه چشمه ها نسبت به کلسیت و دولومیت اشباع تا فوق اشباع، ولی نسبت به ژیپس و هالیت تحت اشباع اند.