سیر تطور تمدنی و معماری مسجد «ایاصوفیه»

نمادها و نشانه ها در معماری، تجلی حس تعلق و احساس وابستگی به فرهنگ و جامعه ای خاص است و بیانگر هویت هر ملتی است. همچنین سبک معماری در هر جامعه، بیانگر و تجلی عقاید و ارزش های دینی مردم آن جامعه محسوب می شود.
معماری بنای «ایاصوفیه» در میدان سلطان احمد استانبول، یکی از عالی ترین دستاوردهای تاریخی بیزانس به شمار می رود. این بنا زمانی بر پا شد که مسیحیت در سراسرامپراتوری روم از سوی کنستانتینوس اول به عنوان دین رسمی پذیرفته شد. در این عصر، کلیساهای مسیحی از لحاظ سازمان و فلسفه، به شدت وامدار ساختار زندگی یونانی رومی بودند. این بنا زمانی که کلیسا بود، نمادهای زیبایی از مسیحیت، شامل تصاویری از حضرت عیسی و حضرت مریم و تعدادی از قدیسان دور آن حضرت، بر روی دیوارهای آن نقش بسته بود؛ اما بعد از ورود عثمانی ها به این کشور، به مدت 481 سال ، به دست مسلمانان، نمادهای اسلامی جایگزین نمادهای مسیحیت شد.
این مقاله با توجه به قدمت زیاد و اهمیت این اثر تاریخی از نظر فرهنگی و اقتصادی در جهان اسلام و مسیحیت، با روش تحلیلی و توصیفی، به بررسی سیر تحول تمدنی معماری این بنا در سه مرحله پیش از فتح استانبول، پس از فتح آن، و پس از تشکیل دولت جمهوری ترکیه می پردازد. این بنای تاریخی در هر عصر، متناسب با نوع حکومت و دین حاکم، از نمادهای دینی عصر خود برخوردار بوده است. این امر حکایت از تاثیرپذیری نمادهای مذهبی از دین حاکم و تاثیرگذار دین بر فرهنگ جامعه دارد.