بررسی و شبیه سازی گرد و غبار تابستانی در غرب و جنوب غربی ایران

یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی سال های اخیر در منطقه خاورمیانه و ایران، پدیده گرد و غبار است که عمدتا در فصل تابستان رخ می دهد. در این مطالعه، ابتدا کد سینوپتیکی 06 روزهای همراه با گرد و غبار در بازه 5 ساله 2002 تا 2006 در 5 شهر غربی و جنوب غربی که بیشترین خسارت ناشی ازپدیده گرد و غبار را متحمل می شوند مورد بررسی قرار گرفت که 80 روز مشترک همراه با گرد و غبار به دست آمد. سپس با روش تحلیل عاملی PCA، 2 خوشه غالب به دست آمد که هر دوخوشه مبتنی بر الگوی همدیدی تابستانی گرد و غبار بودند و در زمان وقوع اغلب توفانها در فصل تابستان بر منطقه حاکم است. پس از آن 4 توفان شدید و فراگیر فصل تابستان در سالهای 2005، 2008، 2009 و 2012بررسی شد که در آنها بخش وسیعی از کشور ما تحت تاثیر قرار گرفته است. 2 مورد از این 4 توفان در خوشه اول و 2 مورد توفان گرد و غبار دیگر در خوشه دوم قرار می گیرند. بررسی های همدیدی نشان می دهد که وجود گرادیان فشاری شدید بر روی کشور عراق در خوشه اول و کشور سوریه در خوشه دوم، سبب وزش باد شدید در بیابانهای واقع در این کشورها و گسیل گرد و غبار می شود از طرف دیگر در سطوح بالا به دلیل وجود یک ناوه عمیق در منطقه در هر 2 خوشه، گرد و غبار را تا ارتفاعات بالاتر جوی منتقل می شود و توسط بادهای غرب و شمال غربی به داخل ایران وارد می شوند. مقادیر مثبت تاوایی نسبی در این دو کشور ، نشان دهنده وجود حرکات صعودی در این منطقه است. تصاویر ماهواره نیز چشمه گسیل گرد و غبار را در شرق کشور سوریه برای خوشه دوم و بیابانهای کشور عراق برای خوشه اول نشان می دهند. خروجی مدل WRF-Chem برای غلظت ذرات گرد و غبار نیز شروع گسیل از شرق سوریه در خوشه دوم یعنی توفانهای تابستان 2005 و 2009 و به تدریج انتقال آن به سمت غرب و جنوب غربی و نفوذ آن به مناطق مرکزی ایران را به خوبی نشان می دهد. همچنین در موردهای 2008 و 2012 مرتبط با خوشه اول، مدل نشان می دهد گرد و غبار برخاسته از کشور عراق، به غرب و جنوب غربی ایران وارد می شوند. می توان نتیجه گرفت که مدل WRF-Chem در هر 4 توفان، به خوبی چشمه گسیل، روند افزایش گرد و غبار را نشان می دهد اما روز حداکثر گرد و غبار را با تفاوت یک روزه نشان می دهد.