مدل سازی ارتباط متغیرهای محیطی و کیفیت آب زیرزمینی در دشت تجن استان مازندران

هدف از این مطالعه بررسی اثرات عوامل محیطی مختلف بر کیفیت آب های زیرزمینی دشت تجن و شناسایی مهم ترین عوامل و ارائه مدل های پیش بینی کیفیت آب می باشد. دشت تجن با وسعت 631 کیلومترمربع در شرق استان مازندران واقع شده است. داده های کیفی مربوط به یک دوره زمانی 10 ساله در 65 چاه آب شرب منطقه به عنوان داده های پایه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به منظور تعیین شاخص کیفیت آب زیرزمینی در منطقه، 6 پارامتر کیفی سولفات، آهن، نیترات، EC، کلسیم، TDS و کلرور از طریق فرایند تحلیل سلسله مراتبی انتخاب شدند و بر اساس این 6 پارامتر، شاخص کیفیت آب زیرزمینی مربوط به هر چاه محاسبه گردید. هفت متغیر مستقل جمعیت، سطح ایستابی، میزان آبدهی، قابلیت انتقال تشکیلات آبخوان، فاصله از دریا، فاصله از منطقه متراکم شهری و فاصله از گسل به عنوان عوامل تاثیرگذار بر کیفیت آب زیرزمینی منطقه مورد بررسی قرار گرفتند. ارتباط بین متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته از طریق آزمون همبستگی پیرسون بررسی و همچنین توسط رگرسیون چند متغیره مدل سازی گردید. نتایج حاکی از آن است که مهم ترین عامل افت کیفیت آب در منطقه تراکم جمعیت در بالادست سفره می باشد به طوری که در محدوده متراکم شهری و روستاهای پرجمعیت کیفیت آب نسبت به سایر بخش های دشت پایین تر است. مدل های ارائه شده توسط چهار آزمون اعتبارسنجی شدند، همچنین نقشه پهنه بندی کیفیت آب منطقه از داده های واقعی با نقشه های پهنه بندی مربوط به داده های حاصل از مدل ها مقایسه شد، نتایج حاکی از آن بود که مدل ها از اعتبار و قابلیت پیش بینی لازم برخوردارند، نقشه های پهنه بندی نشان می دهند که تنها 14% از مساحت منطقه دارای کلاس کیفی متوسط و ضعیف است اما بیش از 50% چاه های شرب در همین مساحت حفر شده اند.