رویکرد انتقادی متکلمان امامیه در کلام اسلامی

دانش کلام اسلامی در سده دوم و سوم هجری به صورت دانشی با قواعد و روش مشخص شکل گرفت. در این میان متکلمان شیعی با محوریت شخصیت هایی چون هشام بن حکم، هشام بن سالم، مومن طاق و فضل بن شاذان نقش بی بدیلی در شکل گیری و گسترش آن بر عهده داشتند؛ به گونه ای که حتی در محافل علمی نسبت به متکلمان دیگر گروه های کلامی همانند معتزله، خوارج و مرجئه شناخته شده تر و از جایگاه برتری برخوردار بودند. آنان با نظریه پردازی نوین در پرتو تعالیم اهل بیت و با نگارش آثار مهمی در موضوعات مختلف کلامی و پرورش شاگردانی بنام، در شکل گیری و تعالی علم کلام نقش آفرینی کردند. ردیه نگاری های عالمان شیعه در مباحث کلامی یکی از مهم ترین شاخصه های نشان دهنده این حضور فعال و نقش آفرینی پررنگ است. این ردیه نویسی ها علاوه بر نقد اندیشه های غیر مسلمانان نظیر مسیحیان، مانویه، هندوان و یهود، به نقد آراء و اندیشه های متکلمان جریان های اسلامی مانند معتزلیان، خوارج، مرجئیان و اهل حدیث نیز پرداخته است. این رویکرد از آن جهت که موجب بالندگی علم کلام و تاریخ اندیشه گردیده است در این مقاله به صورت ویژه مورد تحلیل قرار گرفته و تبیین شده است.