اسباب و عوامل سعادت در آرای فارابی، ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی

فارابی، ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی در چارچوب علل اربعه و در پرسش از اینکه سعادت چگونه تحصیل می شود، آیا تحصیل آن متوقف بر وجود زمینه ها و علل و اسباب بیرونی (بیرون از نفس انسان) است، یا با وجود زمینه های درونی مثل تهذیب نفس به اسباب بیرونی نیاز نمی شود؟ در پاسخ، آنان تحصیل آن را متوقف بر وجود علل و اسباب بیرون از نفس آدمی یعنی اسباب مدنی می کنند. آنان سعادت را با ابعاد اجتماعی انسان و نظام سیاسی گره می زنند و تحصیل آن را از طریق نظام سیاسی مطلوب فاضله و با همکاری و تعامل افراد مدنی با یکدیگر بر مبنای حکمت و شریعت ممکن و دست یافتنی می دانند و از فلسفه های سیاسی درونگرا که سعادت انسان را از طریق اسباب و عوامل صرفا فردی یا معنوی و اخروی دنبال می کنند، فاصله می گیرند و با هدف رسیدن به آن به تجویز نوعی از نظام سیاسی با عنوان «مدینه فاضله» برمی آیند که مهندسی و معماری آن بر دستیابی و تحصیل سعادت فردی جمعی، مادی معنوی و دنیایی اخروی طراحی شده باشد.