تحلیلی بر ماهیت نظریه ولایت فقیه امام خمینی

نظریه ولایت فقیه امام خمینی یکی از نظریه های برجسته فقهای شیعه درباره نظام سیاسی در دوران غیبت است و به همین دلیل فهم ماهیت این نظریه از جنبه ثبات یا تحول، همواره مورد بحث نظریه پردازان بوده است. پژوهش حاضر سعی دارد با نگاهی نو این مقوله را ارزیابی کند. در این شرایط معیاری برای فهم تحول یا ثبات یک نظریه مطرح می کند که عبارت است از ماهیت دانش فقه سیاسی به عنوان دانشی وابسته به فقه به لحاظ مبانی و روش و وامدار علم سیاست به لحاظ موضوع. از سوی دیگر، مقاله حاضر با اتخاذ نکردن رویکردی عمومی، یکسان و کلی به همه جنبه های نظریه ولایت فقیه امام، آن را ذیل عنوان کلی ثبات یا تحول نمی برد، بلکه ضمن تفکیک سه جزء اصلی نظریه امام، یعنی شئون و اختیارات، شرایط و ویژگی ها و مبنای مشروعیت ولی فقیه، سه جمع بندی متفاوت از اجزای این نظریه ارائه می دهد و «تکامل» را نیز به عنوان ضلع سوم - در کنار ثبات و تحول- مورد اشاره قرار می دهد. علاوه بر این، نوشتار حاضر در بررسی مبنای مشروعیت ولی فقیه از دیدگاه امام، با تکیه بر نظریه «مجوزدهی»، از نقش مردم در به فعلیت رساندن حکومت فقیه از دیدگاه ایشان سخن می گوید و سعی می کند بیانی منطبق بر دیدگاه حقیقی ایشان ارائه دهد که از محتوایی مردم سالارانه برخوردار است.