بررسی وضعیت تجارت داخلی و بین المللی آب مجازی در ایران

اخیرا تجارت آب مجازی به عنوان یک ابزار جهت حل معضل کم آبی کشورهای مناطق خشک مطرح شده است. بر این اساس، کشورها و مناطق پرآب باید کالاهای با آب بری زیاد را تولید و به کشورها و مناطق کم آب صادر کنند. در مطالعه حاضر، با بررسی وضعیت تجارت داخلی و بین المللی آب مجازی در ایران در سال 1385 (به عنوان یک سال آبی نرمال)، کاربرد این مفهوم در مدیریت منابع آب کشور مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج محاسبات تحقیق نشان می‏دهد که در این سال، حدود 18666 میلیون مترمکعب آب مجازی از طریق مبادله محصولات کشاورزی بین استان‏های کشور جابه جا ‏شده است. استان فارس بزرگ ترین صادر کننده و استان تهران بزرگ ترین وارد کننده آب مجازی بودند. میزان واردات آب مجازی کشور 9626 میلیون مترمکعب و میزان صادرات آن 2226 میلیون مترمکعب ‏بود. متوسط آبرانه سرانه در کشور 752 لیتر و میزان خودکفایی آب کشور 82 درصد بوده است. به طور متوسط، هر کیلوگرم محصول صادراتی 1159 لیتر و هر کیلوگرم محصول وارداتی 677 لیتر آب مجازی داشته است. نتایج این تحقیق نشان می‏دهد که استان‏های کرمان، هرمزگان و سمنان که جزو استان‏های خشک کشور هستند، صادر کننده آب مجازی به سایر استان‏ها و خارج کشور و در مقابل استان‏های پرباران گیلان، چهارمحال و بختیاری، لرستان، کردستان، آذربایجان غربی و کهگیلویه و بویراحمد و کرمانشاه وارد کننده آب مجازی بوده اند. بنابراین، در ایران، امکان مدیریت بهتر منابع آب از طریق اصلاح الگوی تجارت داخلی و خارجی آب مجازی وجود دارد. در این راستا، اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی و نیز اصلاح الگوی مصرف متناسب با محتوای آب مجازی محصولات کشاورزی می تواند در بهبود وضعیت منابع آب کشور در بلندمدت مفید واقع شود.