غیر مسلمان؛ از کفر تا استضعاف

تقسیم و تنویع انسان ها به دو دسته مسلمان و کافر، به معنای تصویر نیافتن دسته ای دیگر از آدمیان است. این تقسیم بندی، پیشینه ای تاریخی و دراز مدت دارد و گویا در نزد عقل، بدیهی و در نگاه شرع، غیر قابل انکار شمرده شده است. بررسی ها روشن می کند ادله ای وجود دارد که به قدر کافی، در اقناع اذهان برای پذیرش گروه سومی از انسان ها، دلالت دارند. تحقق عنوان اسلام، نیازمند مولفه ها و عناصری است که بدون آن ها این عنوان، محقق نمی شود. برای پیدایش عنوان کفر نیز مولفه ها و شرایطی از قبیل انکار و تکذیب از سر اراده، علم و اختیار، لازم است. با نبود مولفه ها، نه کفر، محقق می شود نه اسلام در دل و رفتار، رسوخ می کند. افزون برآن، تقابل مفهومی اسلام و کفر به گونه ای است که پذیرش گروه سوم، ثبوتا با محذور و تنگنای عقلی، روبرو نشده و اثباتا با منع از ناحیه شریعت، مواجه نمی شود. بنابراین نادرستی و ناروایی گزاره «هر غیر مسلمانی، کافر است» به گونه ایجاب کلی (موجبه کلیه)، حاصل بررسی ادله است. مستند به منابع دینی، می توان این گروه را مستضعف نامید که احکام فقهی ویژه خود را می طلبند و به نظر می رسد از یک سو اینان از امتیازات ویژه مسلمانان نابرخوردارند و از سوی دیگر ذیل احکام تضییقی و محدود کننده کافران نیز قرار نمی گیرند.