نقش تغییرات بستر رودخانه های مرزی کشورها در مناقشات مرزی منطقه خاورمیانه (مطالعه موردی کشور ایران)

بستر رودخانه تحت تاثیر عوامل و متغیرهای مختلف همواره ازنظر ابعاد، شکل راستا و الگو یا شکل مسطحه در تغییر و تحول است. با تغییر بستر رودخانه های مرزی، مشکلاتی در روابط کشورها به وجود می آید که مهم ترین آن عبارت اند از: اختلاف بر سر تعیین دقیق مرز در بستر تغییرپذیر رودخانه، اختلافات ناشی از ناپایداری الگوی توزیع حقآبه میان دو کشور، اختلافات ناشی از وسعت و قلمرو محدودی مرزی؛ بنابراین مطالعه ژئومورفولوژیکی تغییرات بستر رودخانه های مرزی، زمینه مدیریت جامع رودخانه ها، استفاده بهینه از پتانسیل های موجود را جهت بهره برداری و مدیریت روابط مرزی را فراهم می کند. هدف اصلی این مقاله بررسی چگونگی نقش تغییرات بستر رودخانه های مرزی ایران در تغییر خطوط مرزی و بررسی پیامدهای آن بر روابط بین کشورها هست. برای رسیدن به این هدف و با توجه به طول مرزهای رودخانه ای ایران که 1918 کیلومتر و جمعا طول 28 رودخانه مرزی می باشد؛ رودخانه های مهم مرزی شامل اروند، ارس، اترک، هیرمند و هریرود که زمینه ساز مناقشاتی بین ایران و کشورهای همسایه شده است، جهت مطالعه انتخاب گردید. روش پژوهش مقاله حاضر، توصیفی-تحلیلی و بر پایه مطالعات اسنادی–کتابخانه ای هست در پی پاسخ دادن به این سوال است: تغییرپذیری بستر رودخانه چه تاثیری بر روابط و مناسبات بین کشورها دارد؟ یافته های پژوهش نشان داد جابجایی عرضی و طولی بستر رودخانه ها بر روابط و مناسبات بین کشورها پیامدهایی به طور مشترک دارد که عبارت اند از تعیین حقآبه، چگونگی بهره برداری از منابع اقتصادی، اختلافات بر سر تغییرات قلمرو، تعیین حدود مرزی، خسارت به تاسیسات مرزی، خسارت به منابع و زمین های کشاورزی و در نتیجه سبب تغییر خطوط مرزی می شود.