گفتمان نماهای «افشا» در زبان فارسی: رویکرد دستوری شدگی

هاینه (2013) نقش اصلی گفتمان نماها را برقراری ارتباط میان گفتار و موقعیت گفتمان، یعنی تعامل میان گوینده و شنونده، بیان عقاید گوینده و سازمان دهی متن می داند. این عناصر به لحاظ ساخت نحوی مستقل از محیط نحوی جمله هستند. از آنجا که واحدهای مذکور، به عنوان ابزارهای ویژه کاربرد زبان و انتقال موثرتر پیام، در ارتباطات اجتماعی نقش برجسته ای بر عهده دارند، بخشی از مطالعات زبان شناسی اجتماعی را تشکیل می دهند. در این مختصر به بررسی دسته ای از گفتمان نماها در فارسی می پردازیم که نقش و تا حدود زیادی ساخت نحوی ثابت و مشخصی دارند (مانند «حقیقت این است که...»). این عبارات را به خاطر نقش آنها در آماده سازی روند گفتگو و شخص مخاطب برای افشای حقایق، گفتمان نماهای «افشا» نامیده ا یم. داده های پژوهش از میان متون مکتوب فارسی امروز و نیز گفتار فارسی زبانان گردآوری شده است. مبنای نظری پژوهش دو انگاره دستورشناختی و دستوری شدگی ایجمر (2007) است. تحلیل داده ها نشان می دهد که گفتمان نماهای افشا در زبان فارسی تصویری دستوری شده از بند پایه را به نمایش می گذارند چراکه دیگر حامل مفهوم اصلی جمله نیستند. تصویر حاصل لزوم بازنگری در مفاهیم نحوی بند پایه و بند پیرو را از رهگذر حضور عناصر گفتمانی در جمله تقویت می کند.