تحلیل جامعه شناختی ضرب المثل ها در افسانه های پهلوانی فارسی

آثار مکتوب ادبیات عامه ایران علاوه بر ابعاد ادبی و هنری، سرشار از اطلاعات جامعه شناختی است. در این متون در کنار کلیشه های متعدد چون اصطلاحات، کنایات، نفرین ها و سوگندها، از ضرب المثل های فراوانی استفاده شده است که ضمن شیرینی و جذابیت بخشیدن به متن و مردم پسند کردن آن، ما را با اندیشه ها و باورهای مردم، ارز ش ها و ضدارزش ها، اصول اخلاقی، آیین عیاری، نقش زنان در جامعه، مسائل دینی و مذهبی و غیره آشنا می کند. هدف پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر بررسی 500 ضرب المثل از 30 افسانه پهلوانی منظوم و منثور از قرن ششم تا پایان دوره قاجار به منظور ارائه چشم اندازی زبانی-جامعه شناختی بوده است. نتایج این تحلیل نشان می دهد که ضرب المثل های مورد بررسی را می توان از نظر موضوعی به چهار دسته کلی دنیا، بخت و اقبال؛ مسائل اجتماعی؛ سیاست و حکومت و اندرزهای اخلاقی تقسیم بندی کرد. در این ضرب المثل ها گاه رگه هایی از اندیشه های مردسالارانه و زن ستیزانه دیده می شود.