طرحواره آمایش بنیادین ایران و افتراق ها

آمایش سرزمین از جمله علوم میان رشته ای است که در عصر ما جایگاه و شانیت خود را در بسیاری از کشورها بازیافته است. ولی این نکته را هم نمی توان ازنظر دور داشت که درپاره ای موارد کامیابی مطلوبی هم به دنبال نداشته است. برای جغرافیدانان ایرانی همواره این سوال مطرح بوده است که علت ناکامی برنامه های آمایشی ایران با اجرای ده برنامه 5 ساله را باید در کجا جستجو کرد؟ این پرسش و ده ها پرسش دیگر پیرامون فرایند و ویژگی های پیشرفت و توسعه در ایران سبب شد که جمعی از محققان ایرانی در قالب موسسه ای غیردولتی تحت عنوان مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، گرد هم آمده و با پشتیبانی جمع نسبتا کثیری از دانشمندان ایرانی در سال 1390 با تشکیل اندیشکده های متعددی در این زمینه به کالبدشکافی و ارائه الگویی برای توسعه ایران مبادرت کنند. یکی از اندیشکده های این مجموعه اندیشکده آمایش بنیادین است که نتایج کارهای خود را به صورت تک نگاشت هایی منتشر کرده است. واکاوی اسناد منتشرشده در این اندیشکده و همچنین تحلیل نظرات 18 تن از اندیشمندان حوزه آمایش، با روش پدیدارشناسی و با استفاده از مدل شبکه معنایی واژگان ویتگنشتاین نشان می دهد که محققان ایرانی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در مورد آنچه به عنوان دانش آمایش سرزمین ارائه شده است نظرات متفاوتی دارند. در این خصوص می توان تفاوت های نظری عمده آن ها را در سه مورد بیان کرد: الف-آمایش دانشی تجربی با قواعد جهان شمول صرف نمی باشد و تابعی از دستگاه جغرافیایی و فرهنگی ملل است ب-سرزمین، ظرف مکانی شکل گیری یک نظریه ارزشی است و برحسب تفاوت های ارزشی جوامع، چارچوب های متفاوتی از فضا شکل می گیرد. بنابراین چارچوب های ارزشی اسلام نوع دیگری از فضا را شکل خواهد داد که در دستگاه فرهنگی آتن امکان پذیر نیست. ج- هویت مکانی شاخص مغفول در دانش آمایش سرزمین است که در آمایش بنیادین بر آن تاکید خاصی می شود. این عامل، تضمین کننده رشد خلاقیت و به رسمیت شناختن سازمندی های اجتماعی در جوامع ایران است.