سن سنجی U-Pb بر بلورهای زیرکن، نسبت های ایزوتوپی Sr-Nd و زمین شیمی گنبدهای آداکیتی نئوژن کمان ماگمایی قوچان- اسفراین، شمال شرق ایران

نوار ماگمایی نئوژنی قوچان- اسفراین (در شمال نوار افیولیتی سبزوار) دربردارنده گنبد های آداکیتی نئوژن با طیف ترکیبی آندزیت تا ریولیت است که آشکارا سنگ های رسوبی ژوراسیک، مجموعه آتشفشانی- رسوبی ائوسن، سنگ های رسوبی میوسن و حتی گاهی سنگ جوش پلیوسن را قطع کرده اند. اصلی ترین کانی های سازنده سنگ های گنبدها را پلاژیوکلاز و آمفیبول تشکیل می دهند که در زمینه ای از بافت های متنوع فلسیتی پورفیری، ریزسنگ پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری قرار دارند. سرشت آهکی-قلیایی و متاآلومین تا پرآلومین، غنی شدگی از عناصر سنگ دوست بزرگ یون (LILE) و عناصرخاکی نادر سنگین (LREE) و تهی شدگی از عناصر خاکی نادر سنگین (HREE) و Y در نمودارهای بهنجار شده به ترکیب گوشته اولیه و کندریت، به همراه مقادیر بالای Na2O، Al2O3، Sr، نسبت بالای Sr/Y، نسبت پایین K2O/Na2O و تهی شدگی از عناصر با پتانسیل یونی بالا (HFSE) در این سنگ ها از نشانه های بارز ماگماهای آداکیتی کمان های فرورانش جوان است. به علاوه، این سنگ ها دارای نسبت های ایزوتوپی آغازین 87Sr/86Sr (70390/0 تا 70562/0) و Nd(t) (86/0- تا 98/4+) هستند که نشان دهنده خاستگاه آنها از ذوب بخشی ورقه اقیانوسی همراه با آلودگی مواد پوسته ای است. سن جایگزینی این سنگ ها در نوار ماگمایی قوچان - اسفراین از طریق سن سنجی U-Pb بر زیرکن های جدا شده 24/0± 83/17 تا 34/0± 50/8 میلیون سال به دست آمده است. نتایج نشان می دهند که ماگمای مولد آن ها از ذوب بخشی ورقه اقیانوسی فرورانده شده گارنت آمفیبولیتی/ اکلوژیتی اقیانوس نئوتتیس سبزوار به زیر سنگ کره قاره ای بینالود در مرحله پس از برخورد پدید آمده است. وجود بیگانه سنگ ها، خوردگی و عدم تعادل شیمیایی درشت بلورها، بافت غربالی در پلاژیوکلازها و نسبت های ایزوتوپی Sr-Nd این سنگ ها، نشانگر عملکرد فرآیندهای تبلور جدایشی همراه با هضم و آلایش پوسته ای(AFC) در تشکیل و تکامل سنگ های آذرین این نوار است.