تحلیل نقش مولفه های زیست محیطی بر پراکندگی استقرارهای اشکانی مطالعه ی موردی: حوزه ی رودخانه ی چهل چای مینودشت- گلستان

حوزه ی رودخانه ی چهل چای مینودشت، در حاشیه ی شرقی دشت گرگان، یکی از مناطق بسیار مهم استقراری در دوران تاریخی، به ویژه دوره ی اشکانی، به شمار می آید. در بررسی های روشمند باستان شناختی که در پاییز 1395 در منطقه انجام گرفت، 110 محوطه شناسایی شد که از آن میان، 80 مورد مربوط به دوره ی اشکانی است. این شمار، بر نقش و جایگاه استراتژیک و زیست محیط مطلوب این منطقه در سیر تاریخ فرهنگی ایران در این دوره گواهی می دهد. از مهم ترین سوالات این پژوهش، نحوه ی شکل گیری و پراکنش استقرارها، عوامل موثر در مکان گزینی و همچنین شناخت الگوی استقراری محوطه های اشکانی می باشد. یکی از رویکردهای نوین در باستان شناسی جدید، باستان شناسی چشم انداز است که به رابطه ی میان محیط و استقرارها می پردازد و در این مقاله نیز تلاش شده با استفاده از داده های بررسی باستان شناختی و با به کارگیری مولفه های باستان شناسی چشم انداز، الگوها و متغیرهای زیست محیطی موثر در پراکندگی محوطه های اشکانی در منطقه، شناسایی و بازسازی شود. در این راستا، با استفاده از نرم افزار GIS، اطلاعات باستان شناسی مینودشت در بافت محیطی قرار گرفت و خروجی نقشه ها نشان داد که عامل ارتفاع و راه های ارتباطی، از مهم ترین ویژگی های موثر بر الگوی پراکندگی محوطه هاست و همچنین در زمینه ی معیشت ساکنان اشکانی منطقه، منابع آبی، ارتفاع، شیب مناسب زمین و همچنین خاک لسی منطقه موجب شده که اقتصاد معیشتی جوامع در مناطق دشت بر پایه ی کشاورزی و در مناطق کوهپایه ، بر اساس دامداری شکل گیرد. الگوی پراکندگی محوطه ها در بخش دره های میان کوهی به صورت خطی و در بخش دشت براساس مدل مکان مرکزی است.