چاه جم، محوطه ی پارینه سنگی در جنوب دامغان

در نتیجه ی بررسی های باستان شناختی دو دهه ی اخیر در فلات مرکزی ایران، شماری محوطه ی پارینه سنگی کشف شده است که تعدادی از آن ها در استان سمنان امروزی جای می گیرند. تحولات فرهنگی شمال فلات مرکزی در طول آخرین چرخه ی یخچالی نسبت به زاگرس کمتر شناخته شده و به نظر می رسد در طول دوران پلیئستوسن جدید این پهنه هم به عنوان کوریدور برای گسترش قلمرو زیستی گروه های انسانی و هم به عنوان محل زندگی استفاده می شده است. بررسی شهرستان دامغان به دلیل مبهم بودن وضعیت این پهنه، سنجش موقعیت راهبردی آن در فرضیات و نیز بررسی گوناگونی راهبردهای سازشی در چشم اندازهای باز، خشک و نیمه خشک در فلات ایران انجام شد. پرسش های پژوهش شامل آن بود که آیا می توان محوطه های بازی مانند میرک، دلازیان و صوفی آباد در سمنان-سرخه را در بخش های شرقی تری چون دامغان-شاهرود نیز یافت؟ و اگر آری، آیا از نظر زمانی قابل مقایسه با محوطه های گروه اول خواهد بود؟ در نتیجه ی بررسی های میدانی، محوطه ی روبازی در جنوب شهر دامغان و شمال غرب کویر حاجی علیقلی (چاه جم) یافت شد و «چاه جم» نام گرفت. پژوهش برروی یافته ها به روش های کتابخانه ای، بررسی میدانی و آزمایشگاهی انجام پذیرفت. در سطح محوطه ی چاه جم، گونه های مختلف دست ساخته های سنگی در سطحی وسیع (حدود 2×9 کیلومتر) پراکنده شده اند. شواهد فعالیت های انسانی در چاه جم و در پهنه ای که امروزه اقلیم خشک دارد، احتمالا از شرایط متفاوت اقلیمی/محیطی در دوره ی پلیئستوسن جدید در بخش مرکزی فلات ایران حکایت می کند. این شواهد باز هم نشان داد که می توان بخش شمالی فلات مرکزی را به عنوان کوریدور و محل زندگی گروه های انسانی در پلیئستوسن جدید در نظر گرفت. براساس گونه شناسی دست ساخته های سنگی به نظر می رسد دوره ی اصلی حضور انسان در چشم انداز چاه جم، دوره ی پارینه سنگی میانی باشد؛ بنابراین، از نظر گاهنگاری، قابل مقایسه با محوطه های روباز کشف شده در موقعیت سمنان-سرخه است.