روشنفکری در تصوف

روشنفکری سبب ظهور مذاهب و مکاتبی شد که به بشری کردن امور سخت پایبند بودند؛ به گونه ای که احکام انسانی را به جای احکام الهی قرار می دادند و تفسیر تازه ای از دین ارائه می کردند و روشنفکران در آن با ذهن فاعلی خویش، عمل روشنفکری را درمورد دین انجام می دادند. بررسی برخی از جریانهای تصوف نشان می دهند که آنچه به عنوان جریان روشنفکری غربی و روشنفکری دینی معاصر می شناسیم، قبل از غرب و ایران معاصر، در تصوف و سرزمینهای اسلامی وجود داشته است. جریاناتی با همان منشاات، انگیزه ها و اهداف که باید آنها را جریان روشنفکری صوفیه نامید. .نیکلسون، تصوف را دین شخصی با خدای شخصی می داند. بسیاری از تاویلات و برداشتهای ذوقی و خلاقانه از دین، پیدایش فرقه هایی نظیر ملامتیه، قلندریه و اباحتیه، شطحیات صوفیه و ادعاهای مطرح شده در آنها، جدال صوفیه با فقها و تلاش برای ایجاد مکتبی با نظام فکری و اجتماعی مستقل و...را می توان در قالب جریان روشنفکری صوفیه جای داد و توجیه کرد. در این مقاله فرض بر این است که برخی از مولفه ها و جریان های روشنفکری را می توان در میان صوفیه جستجو کرد و هدف ما در این مقاله تطبیق این مولفه ها و جریان ها با برخی از مولفه ها و جریان ها در تصوف است