دوره های پژوهش در تاریخ تشیع تا عصر فناوری

«بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد لله والصلاه والسلام علی رسول الله نبینا محمد(ص) وعلی آله آل الله واللعن علی اعدایهم اعداء الله الی یوم لقاینا لله و مولانا ابی الحسن علی بن موسی الرضا(ع): «وان الناس لو عرفوا محاسن کلامنا لتبعونا.»
مجلس حاضر، بسیار فاخر است و در حقیقت، مجلس نخبگان حوزه علمیه است. تولیت معظم آستان مقدس حضرت معصومه(س)، تولیت گرامی و بزرگ مسجد جمکران هم زینت بخش این مجلس اند. خصوصیت محفل علمایی، این است که همه اهل فضل اند و اطاله سخن در آن، خلاف بلاغت است. یک بار حضرت آیت الله العظمی مکارم به من می گفت: خطیب واقعی، آقای فلسفی است؛ چون می فهمد که در هر مجلسی، چه مقدار صحبت کند؛ برای مثال، مجلس فاتحه باید کوتاه صحبت کرد و جای صحبت یک ساعته نیست؛ به همین جهت، آقای فلسفی در چنین مراسمی، حدود بیست دقیقه صحبت می کرد و سخنانش را طول نمی داد.
با توجه به نکاتی که عرض کردم، در این مجلس فاخر، با اجازه اعاظم و حاضران، سیری در دوره های پژوهش در تاریخ تشیع دارم و هدفم این است که ارزش کار شما عزیزان در این مرکز طی سی سال، یعنی تقریبا از سال 1368 تاکنون که به ثمر رسیده، آشکار شود و تاکید کنم که کار بسیار باعظمت و بزرگی انجام شده است.

1. عصر معصومین(ع)

اولین دوره پژوهش، در عصر معصومین(علیهم السلام) است. عصر معصومین(علیهم السلام)، پژوهش به معنای گرفتن کلام معصومین(علیهم السلام) و ثبت و ضبط آنها بوده است. ازاین رو، در این دوره، اصول اربع مایه شکل گرفته است؛ اصولی که سرمایه حدیثی شیعه بوده و از بین کتب اربعه حدیثی شیعه درآمده است. اینکه این کتاب ها را به عنوان کتاب های اصلی می نامند، به این دلیل است که برگرفته از همین اصول اربع مایه است. این دوره، از زمان امام صادق(علیه السلام) شروع شده است؛ زیرا تا قبل از دوره امام صادق(علیه السلام)، در کلمات معصومین(علیهم السلام) این همه تبلیغ و تشویق و تاکید بر کتابت نداریم. شما اگر تفاوت دو کتاب عوالم و بحار را ملاحظه کنید، متوجه عرضم می شوید؛ با اینکه مرحوم میرزا عبدالله افندی، شاگرد مرحوم مجلسی بوده است، ولی این دو با هم فرق دارند. فرقش این است که کتاب عوالم کتاب ها را به ترتیب امامان می آورد؛ مثلا در باب کتابت حدیث، وقتی می آیید سراغ ترتیب، می بینید که بیشترین تاکید بر کتابت از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) است...