ارزیابی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان (Triticum aestivum L.) با استفاده از روش آثار اصلی جمع پذیر و اثر متقابل ضرب پذیر (AMMI)

به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و تعیین ژنوتیپ های پایدار،30 ژنوتیپ گندم نان با دو شاهد شامل ارقام چمران و چمران2 با استفاده از طرح آلفا لاتیس در 4 تکرار و 6 مکان ( اهواز، داراب، دزفول، ایرانشهر، خرم آباد و زابل) در طی دو سال زراعی (94-1392) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین محیط ها، ژنوتیپ ها و اثر متقابل ژنوتیپ و محیط اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1 درصد وجود داشت. نتایج حاصل از تجزیه AMMI نشان داد که اثر اصلی ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در سطح احتمال 1% معنی دار بوده و چهار مولفه اصلی اول در مجموع حدود 9/90 درصد از مجموع مربعات برهمکنش ها را توجیه نمودند. در این تحقیق برای بررسی پایداری ارقام از آماره ارزش پایداری AMMI (ASV) استفاده شد که در این راستا ژنوتیپ های 2، 6، 14و 28 کمترین ASV را به خود اختصاص دادند. ژنوتیپ های 2، 6 و 14 با داشتن عملکرد بالاتر از میانگین کل به عنوان ژنوتیپ های پایدار با عملکرد بالا شناخته شدند. بای پلات اولین مولفه اصلی و میانگین عملکرد دانه برای ژنوتیپ ها و محیط ها مشخص نمود که ژنوتیپ های 9، 28، 25، 12، 14، 10، 2 و 6 اثر متقابل پایینی داشتند، اما ژنوتیپ های 14، 10، 2 و 6 با داشتن میانگین عملکرد بالاتر از میانگین کل نسبت به بقیه به عنوان ژنوتیپ هایی با پایداری مطلوب انتخاب شدند. بای پلات مربوط به دو مولفه اصلی اول اثر متقابل نشان داد که ژنوتیپ های 2، 6، 7 و 14 به علت داشتن میانگین عملکرد بیشتر از میانگین کل، ژنوتیپ هایی با سازگاری عمومی خوب شناخته شدند. گروه بندی ژنوتیپ ها بر مبنای مدل SHMM آنها را در 3 گروه قرار داد در گروه اول 22 ژنوتیپ، در گروه دوم 9 ژنوتیپ و در گروه سوم تنها ژنوتیپ 20 قرار گرفت.