تاثیر روش های مختلف خشک کردن (طبیعی و آون) بر زمان خشک کردن و برخی متابولیت های ثانویه گیاه دارویی بادرنجبویه (.Melissa officinalis L)

بادرنجبویه گیاهی دارویی است که اسانس آن کاربرد فراوانی در صنایع دارویی، غذایی و بهداشتی داشته و همچنین دارای ترکیب اسید رزمارینیک می باشد، که امروزه بر علیه ویروس ایدز و درمان این بیماری مورد استفاده قرار می گیرد. خشک کردن یکی از قدیمی ترین روش های نگهداری محصولات کشاورزی بعد از برداشت می باشد، این فرآیند شامل حذف رطوبت با استفاده از عمل تبخیر تا حد رسیدن به یک آستانه خاص بوده تا بتوان محصول را برای مدت طولانی انبار کرد و فعالیت های آنزیمی، میکروارگانیسم ها و مخمرها را که در آن موجب فساد شده را متوقف نمود. در فرآیند خشک کردن با توجه به نوع مواد موثره (آلکالوئید، اسانس، فلاونوئید و...)، باید روش مناسبی را برای آن انتخاب نمود. علاوه بر تاثیر فرآیند خشک کردن بر مدت ماندگاری محصولات، نتایج برخی مطالعات نیز نشان داده است که روش مورد استفاده برای خشک کردن تاثیر بسزایی بر عملکرد و محتوی متابولیت های ثانویه گیاهان دارویی دارد.
به منظور بررسی تاثیر روش های مختلف خشک کردن بر زمان خشک کردن و برخی متابولیت های ثانویه گیاه دارویی بادرنجبویه، آزمایشی به صورت طرح بلو کهای کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. که شامل خشک کردن در دماهای مختلف در آون (30،35،40،45،50،55،60درجه سانتی گراد) و روش طبیعی (خشک کردن در سایه، آفتاب و اتاق) مورد مقایسه قرار گرفتند. در روش های مختلف، خشک کردن نمونه ها تا زمانی که وزن آن ها به محتوای رطوبتی 0.1 بر پایه وزن خشک (یا 10 درصد بر پایه وزن تر) برسد، ادامه داشت. از نمونه های خشک شده جهت استخراج اسانس (درصد اسانس) و عصاره متانولی جهت اندازه گیری برخی متابولیت های ثانویه شامل میزان فنل کل، مقدار اسید رزمارینیک و فعالیت آنتی اکسیدانی استفاده گردید. اسانس از نمونه های خشک شده به روش تقطیر با آب و محتوای اسید رزمارینیک توسط دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)، فعالیت آنتی اکسیدانتی توسط DPPH و میزان فنل کل از روش فولین سیوکالتو استفاده گردید.
نتایج نشان داد بیشترین درصد اسانس (0.38 درصد) و فعالیت آنتی اکسیدانتی (83.19درصد) در خشک کردن با آون 30 درجه سانتی گراد حاصل گردید. بیشترین فنل کل (58.77 میلی گرم بر گرم وزن خشک) با آون 40 درجه سانتی گراد و اسید رزمارینیک (39.78 میلی گرم بر گرم وزن خشک) با استفاده از روش خشک کردن در اتاق حاصل گردید. در دمای 60 درجه سانتی گراد آون کمترین مقدار درصد اسانس (0.22درصد)، فعالیت آنتی اکسیدانتی (20.58 درصد) و اسید رزمارینیک (0.26 میلی گرم بر گرم وزن خشک) حاصل شد. در روش های مختلف خشک کردن، با افزایش دمای آون (60 درجه سانتی گراد)، کاهش متابولیت های ثانویه و دماهای 40-30 درجه سانتی گراد باعث افزایش متابولیت های ثانویه اندازه گیری شده در بادرنجبویه گردید.
بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق اگر هدف از خشک کردن گیاه دارویی بادرنجبویه، بدست آوردن میزان بالای اسانس باشد، خشک کردن با آون در دمای 30 درجه سانتی گراد توصیه می گردد، ولی اگر هدف دستیابی به میزان بالای اسید رزمارینیک باشد، خشک کردن در اتاق و دماهای 45-40 درجه سانتی گراد آون توصیه می گردد.