نسبت ارامنه با سیاست های توسعه طلبی روسیه در قفقاز (از اواخر دولت صفوی تا عهدنامه ترکمانچای)

منطقه قفقاز در تاریخ ایران از دوره باستان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و در عمده تحولات روابط خارجی ایران نقش مهمی داشته است که با جدایی از ایران در 1243 ه.ق/ 1828م این اهمیت برای دهه های آتی همچنان پابرجا ماند؛ گرچه شکل و صورت آن تغییر پیدا کرد. در مقاله حاضر نقش ارامنه قفقاز در موضوع گرایش به روسیه و جدایی از ایران در دوره بعد از صفویه تا عهدنامه ترکمانچای بررسی و به این پرسش اساسی پاسخ داده می شود که دیدگاه های علمی دو سده گذشته و دوران حاضر که پیوستن به روسیه تزاری را خواست عمومی و حداکثری جامعه ارمنی می دانند تا چه میزان با واقعیت تاریخی و منابع و اسناد مربوط همخوانی و سازگاری دارد؟ در پژوهش حاضر با بررسی اسناد و متون مربوط نشان داده می شود که این گرایش یک درخواست حداکثری نبوده و بخش های مهم و گسترده ای از کلیسای اصلی و بدنه جامعه ارمنی تمایلی برای پیوستن به روسیه نداشته اند و به دلایل مختلف سیاسی از جمله حمایت های سیاسی دولت های ایران از مسیحیان به ویژه در زمان تثبیت قدرت مرکزی، بیشتر ارامنه خواستار تداوم پیوستگی به جامعه ایرانی بوده اند.