تاثیر تنش خشکی و اشعه ماوراء بنفش (UV-C) بر سیستم دفاع آنتی اکسیدانی آنزیمی و غیر آنزیمی در سه رقم گندم (Triticum aestivum L.)

تنش خشکی و اشعه UV به عنوان عوامل محیطی تنش زا اثرات زیانباری بر فرایندهای فیزیولوژیکی و رشد گونه های گیاهی دارند. گیاهان از طریق وابستگی به سازوکارهای خاص فیزیولوژیکی با این عوامل تنش زا که موجب تولید گونه های کنشگر اکسیژن در یاخته های گیاهی می شوند، مقابله می کنند. لذا به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی وUV-C بر سیستم دفاع آنتی اکسیدانی آنزیمی و غیر آنزیمی در ارقام مختلف گیاه گندم (.Triticum aestivum L)، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه دانشگاه پیام نور مرکز ارومیه در سال 1394 اجرا گردید. عامل اول شامل تنش خشکی در دو سطح (شاهد و تنش خشکی با اعمال 25 درصد ظرفیت زراعی)، عامل دوم شامل اشعه UV در دو سطح (شاهد و اشعه UV-C) و عامل سوم سه رقم گندم («زارع»، «پیشگام» و «میهن») بود. در این تحقیق صفات موروفولوژیک، رنگیزه های فتوسنتزی و آنزیم های موثر بر سیستم دفاعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در شرایط تنش خشکی و اشعه UV محتوای فلاونوئید ها در رقم «میهن» افزایش و در رقم «پیشگام» کاهش معنی داری یافت در حالی که در همین شرایط (تنش خشکی و اشعه UV) محتوای آنتوسیانین ها افزایش معنی داری نشان داد. تیمار خشکی و اشعه UV سبب ایجاد تنش اکسیداتیو در ارقام مختلف گیاه گندم شد. علاوه بر این تنش خشکی ترکیبات فنلی را افزایش داد و موجب افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان نظیر کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و پراکسیداز شد. محتوای کربوهیدرات های محلول نیز تحت شرایط تنش خشکی افزایش معنی داری یافت. تنش خشکی در مقایسه با آبیاری مطلوب، طول ساقه، طول ریشه، کاروتنوئید و کلروفیل کل را به ترتیب حدود 16، 20، 25 و 20 درصد کاهش داد. در شرایط تنش خشکی، کاربرد اشعه UV محتوای پرولین را در کلیه ارقام حدود 31 درصد افزایش داد در حالی که این افزایش در شرایط بدون تنش خشکی 22 درصد بوده است. افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در هر سه واریته مشاهده شد، همچنین محتوای مالون دی آلدئید و پرولین در هر سه رقم مورد مطالعه افزایش یافت. اشعه UV باعث کاهش معنی دار محتوای کلروفیل a، b و کلروفیل کل شد. همچنین تیمار با اشعه ی UV-C باعث کاهش وزن خشک ریشه و ساقه و طول ریشه و ساقه در هر سه رقم شد. کاربرد توام تنش خشکی و اشعه UV باعث تشدید خسارات وارده به گیاه شد. همچنین رقم «زارع» با توجه به افزایش میزان فلاونوئیدها و آنتوسیانین نسبت به ارقام «میهن» و «پیشگام» رقم متحمل به تنش خشکی شناخته شد.